गान्धीबारे देवकोटाका ६५ कविता- सुवर्णशमशेरले खर्च दिँदा पनि छापिएन किन ?

इटहरी । वैदिक सनातनी ज्योतिषीहरुको समूहमा एउटा कुरा चल्छ । उनीहरु भन्छन्, नेपालमा तिथिको आधारमा जन्मदिन हुने महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटामात्रै होलान् ।

जन्मदिन मनाउन गतेलाई मात्रै प्राथमिकता दिइने गरेकोमा महाकवि देवकोटाकोमा भने लक्ष्मीपूजाकै दिन जुन गते परे पनि जन्म दिन मनाइन्छ । उनको जन्म दिनलाई बारमा नहेरेर तिथिमै हेरिन्छ । वर्षअनुसार कात्तिकका विभिन्न हप्तामा आउने लक्ष्मीपूजामै देवकोटाको जन्म दिन हुन्छ । आज देवकोटाको जन्म दिन ।

देवकोटाका नेपाली प्रकाशित ग्रन्थका बारेमा धेरै जानकार छन् । तर, देवकोटाले भारतीय स्वतन्त्रता र प्रजातन्त्रका नायक महात्मा गान्धीको बारेमा कविता लेखेको कुरा धेरैको जानकारीमा छैन । देवकोटाले गान्धीको बारेमा समेत कविता लेखेका थिए । चार हरफका ६५ कविता देवकोटाले गान्धीको बारेमा लेखेका थिए । उनले कविताको शीर्षक ‘बापुजी’ बनाएका थिए । यो सन् १९४८ को सुरुवाती चरणको कुरा हो ।

देवकोटाले लेखेको गान्धीबारेको कविता छाप्न आर्थिक सहयोग नेपाली कांग्रेसका नेता सुवर्णशमशेरले गरेका थिए । उनले प्रजातन्त्र आउनुभन्दा अगाडिको देवकोटाको उक्त प्रकाशनको लागि आठ सय रुपैयाँ तत्काल सहयोग गरेका थिए । तर, प्रेसको गडबडीले कवितासंग्रह बजारमा आउन पाएन ।

देवकोटाले गान्धीको बारेमा कविता संग्रह ल्याउन लागेको कुरा माथवरसिंह बस्नेतले प्रकाशन तथा सम्पादन गरेको २०४१ सालको नेपाली कांग्रेससँग निकट अखबार ‘पुनर्जागरण’ मा नेपाली कांग्रेसका प्रथम पुस्ताका नेता रामहरि जोशीले उल्लेख गरेका छन् । यो प्रसंग सुवर्ण स्मृति परिषदले २०७४ मा प्रकाशन गरेको ‘सुवर्ण स्मृति ग्रन्थ’ मा समेत उल्लेख छ ।

देवकोटाको गान्धी कविता संग्रहबारेमा जोशीले भनेका छन्, ‘लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाज्यूले कलकत्तामा बस्दा ‘बापुजी’ शीर्षकमा ६५ वटा चतुर्दशीय पदहरु लेख्नुभएको रहेछ- महात्मा गान्धिका बारेमा । ‘बापुजी’ छपाउन पाए भारतीय बौद्धिक तथा साहित्यिक समाजले पनि नेपाली प्रतिभाको एक झलक हेर्ने मौका पाउँथे भन्ने लागेकाले सुवर्णशमशेरज्यूलाई भेटेर यो कुरा भनें । उहाँले स्वयं पनि बापुजी पढ्नुभयो र तुरुन्तै त्यसलाई छाप्न भनी आठ सय भारु दिनुभयो । तर, दुर्भाग्यबस प्रेसको गडबडीले गर्दा त्यो पुस्तक प्रकाशन हुन सकेन ।’

देवकोटाले कविता प्रकाशन गर्न लागेकै वर्ष गान्धीलाई नाथुराम गोड्सेले बन्दुक हानेर हत्या गरे । तर, देवकोटाको संग्रह त्यसपछि पनि छापिन सकेन । किन छापिएन ? देवकोटाकै कारण कि अरु प्राविधिक कारण ? त्योबारेमा भने देवकोटाको अनुसन्धान गर्नेहरुलाई बाटो खुलै छ ।