‘प्रचण्ड र देउवाको सल्लाहअनुसार प्रदेशमा निर्वाचन लडेको हो’

काठमाडौं । प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा सदस्यको निर्वाचनको अन्तिम मत परिणाम सार्वजनिक भइसकेको छ । सार्वजनिक मत परिणामअनुसार प्रतिनिधिसभामा सबैभन्दा बलियो नेपाली कांग्रेस देखिएको छ । अघिल्लोपटक ठूलो दल बनेको नेकपा एमाले अहिले दोस्रो भएको छ । एमाले प्रदेशसभातर्फ प्रदेश १ बाहेक सबैमा कमजोर देखिएको छ ।

सत्ता गठबन्धनको समीकरण हेर्दा यस पटक सुदूरपश्चिम प्रदेशमा नेकपा माओवादी केन्द्रको नेतृत्वमा सरकार गठन हुने सम्भवना बढी छ । २०६४ सालको निर्वाचनदेखि निरन्तर ३ वटा निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवासँग हारेका माओवादी केन्द्रका स्थायी समिति सदस्य एवं सुदूरपश्चिम इन्चार्ज खगराज भट्ट यसपटक भने डडेल्धुरा प्रदेशसभा १ बाट निर्वाचित भए । ४८ वर्षीय भट्ट पहिलोपटक संसद प्रवेश गर्दैछन् ।

निरन्तर प्रतिनिधिसभा निर्वाचन लड्दै आएका भट्टलाई यस पटक प्रधानमन्त्री देउवा र माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले मुख्यमन्त्री बनाउने उद्देश्यले आन्तरिक सहमति गरेर प्रदेशसभा निर्वाचनमा भिडाएको बताइन्छ । सुदूरपश्चिममा सीटका हिसाबले दोस्रो रहेको माओवादीले के मुख्यमन्त्रीमै दाबी गरेको हो त ? यी विविध विषयमा केन्द्रित रहेर नेपाल प्रेसकर्मी केशव भुलले नेकपा माओवादी केन्द्रका स्थायी समिति सदस्य एवं सुदूरपश्चिम इन्चार्ज खगराज भट्टसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः

– प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासँग लगातार ३ पटक पराजित भएपछि चौथो पटक प्रदेशसभा सदस्यमा सत्ता गठबन्धनबाट निर्वाचित हुनुभएको छ । कस्तो महसुस भइरहेको छ ?

पहिलो कुरा त राजनीतिक जीवन भनेको असाधारण हो । राजनीतिक जीवनले विभिन्न आरोहअवरोहका बीचबाट गुज्रिनुपर्छ । राजनीतिक यात्रा त्यति सहज हुँदैन । यसमा विजयका स्वाद र पराजयका पीडा व्यहोनुपर्ने सबै राजनीतिक नेतृत्व र शक्तिको जीवनमा आउँछ । हिजो मलाई मेरो पार्टीले प्रतिस्पर्धीका लागि उभ्यायो । बहुसंख्यकको मन जित्न सकिएन र पराजित भइयो । त्यो स्वाभाविक नै हो । अहिले गठबन्धनको साझा उम्मेदवारका रुपमा उभिएर निर्वाचित भए ।

यो पनि मेरा लागि एउटा स्वाभाविक प्रक्रिया हो । हारमा पीडा र जीतमा अलिकति उत्साह हुने कुरा त मानवीय प्रणालीमा हुने नै भयो र ममा पनि हुन्छ नै । तर, हारमा एकदमै निराश नै भइहाल्ने र विजयमा उन्मादको हाँसो देखाइहाल्ने यो मेरो पहिचान होइन । यसलाई मैले सहज रुपमा लिएको छु । यो जनताले गरेको विश्वास पनि हो । जनताले थपेको जिम्मेवारी पनि हो । अब त म जीतसँगै झन ठूला चुनौतीसँग लड्न लडाइँमा पठाइएको सिपाही पनि हो ।

जहाँसम्म मुख्यमन्त्रीको कुरा छ । त्यो त गठबन्धन दलबीच हुने सहमतिले प्राप्त गर्ने कुरा हो । यो प्राविधिक विषय पनि हो । मेरो हकमा भन्नुपर्दा मभन्दा धेरै कनिष्ठ व्यक्तिले धेरै पटक अवसर लिइसक्नुभएको छ । म त्यस्तो व्यक्ति हो, जसले अहिलेसम्म कुनै पनि निर्वाचन जितेको थिएन र कुनै पनि अवसर लिएको थिएन ।

– एक्लाएक्लै र एमाले गठबन्धनसँग निर्वाचन लड्दा जित्नुभएन । अहिले कांग्रेससँगको गठबन्धनमा मात्रै जित्न सफल हुनुभयो है ?

हो । २०६४ र २०७० सालको पहिलो र दोस्रो संविधानसभा निर्वाचनमा पार्टीबाट एकल उम्मेदवारका रुपमा निर्वाचन लडें । २०७४ सालको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा एमालेसँग गठबन्धन गरेर साझा उम्मेदवारका रुपमा निर्वाचन लडें । २०६४ सालको पहिलो संविधानसभा निर्वाचनमा प्राविधकि कारणले पराजित हुन पुगें । २०७० सालको दोस्रो संविधानसभा निर्वाचनमा हाम्रो पार्टी टुक्रा–टुक्रा भएको अवस्थामा निर्वाचन लडे र पराजित हुन पुगें । २०७४ सालमा निर्वाचनमा एमालेसँगको तालमेलगरेर प्रतिस्पर्धा गर्दा पनि पराजित भएँ ।

– निरन्तर पराजित हुँदा पनि तपाईं निर्वाचनमा होमिरहनुभयो । पराजित हुन नै किन निर्वाचन लड्नु भन्ने लागेन ?

परिणामको पूर्वानुमान त मसँग थिएन । जनमत हेर्दा, जनताको उल्लास, हौसला देख्दा जितिन्छ कि भन्ने पनि लाग्ने रहेछ । जो निरन्तर निर्वाचन जितेर सबैभन्दा धेरै पटक प्रधानमन्त्री भइसकेको एउटा असाधारण व्यक्तिसँग साँच्चै जितिएला त भन्ने पनि लाग्ने रहेछ । यो दोहोरो अवस्थामा पनि निर्वाचन लडियो । म निरन्तर पराजित भए पनि पूर्ण रुपमा पराजित भएको भने होइन ।

प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई भन्दा मलाई २०औं हजारले मत दिनुभएको छ । एउटा असाधारण व्यक्तिलाई मत नदिएर २०औं हजारले मलाई मत दिनुभएको छ भने मैले पनि त २०औं हजारको मन जितेको रहेछु नि ! त्यो मत भनेको स्वाभाविक रुपमा एउटा उत्साह, आशा र अभिलाषाको रुपमा आइपुगेको हो ।

अर्कोतिर पराजय त पराजय नै हुन्छ गोलाप्रथाबाट भए पनि । म कानूनी र प्राविधिक रुपमा त पराजित हुँदै आए । तर, जसले मलाई प्रधानमन्त्री देउवाभन्दा बढी विश्वास गरेर मत दिनुभयो, उहाँहरुको भरोसालाई लत्याएर अर्को निर्वाचन क्षेत्रमा जानु हुँदैन भनेर अर्को निर्वाचन क्षेत्र नरोजेको हो ।

– तीन पटक प्रतिनिधिसभा निर्वाचन लडेको व्यक्ति यस पटक प्रदेशसभा सदस्यमा लड्नुभयो । मुख्यमन्त्री बन्न प्रदेशमा झर्नुभएको हो ?

निर्वाचन क्षेत्र सार्दै लैजानु राम्रो होइन । एउटा उम्मेदवारले स्थिर निर्वाचन क्षेत्र बनाउनुपर्छ । राष्ट्रिय राजनीति गर्ने व्यक्तिका लागि देशभरको कुनै पनि निर्वाचन क्षेत्र बिरानो त होइन । तर, एउटा उम्मेदवारले एउटा निर्वाचन क्षेत्रमा मात्रै मतदान गर्न पाउने भएकाले त्यो क्षेत्र नै उसका लागि उपयुक्त हो । मैले मेरो जन्मदेखि प्रतिस्पर्धात्मक अवस्थामा आइपुग्दा जुन क्षेत्रले मलाई यहाँ पुर्‍याएको छ, त्यो क्षेत्र छाड्नु उपयुक्त ठानिनँ ।

जहाँसम्म मुख्यमन्त्रीको कुरा छ । त्यो त गठबन्धन दलबीच हुने सहमतिले प्राप्त गर्ने कुरा हो । यो प्राविधिक विषय पनि हो । मेरो हकमा भन्नुपर्दा मभन्दा धेरै कनिष्ठ व्यक्तिले धेरै पटक अवसर लिइसक्नुभएको छ । म त्यस्तो व्यक्ति हो, जसले अहिलेसम्म कुनै पनि निर्वाचन जितेको थिएन र कुनै पनि अवसर लिएको थिएन । त्यसैले मेरो हैसियतअनुसार र हाम्रो पार्टी अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाबीचको सल्लाहअनुसार म प्रदेशसभामा निर्वाचन लडेको हो ।

– यसको मतलब तपाईं पहिले नै मुख्यमन्त्री बन्ने सहमतिसहित निर्वाचन लड्नुभएको हो ?

यसमा के हो भने जुनसुकै दलबीच गठबन्धन भइसकेपछि वा एकल रुपमा निर्वाचन लडे पनि हरेक नेता तथा कार्यकर्ताको व्यवस्थापन गर्नु गठबन्धनका सबै नेताको साझा दायित्व हो । गठबन्धमा भइसकेपछि माओवादीभित्रको संवेदनशीलता कांग्रेसले र कांग्रेसभित्रको संवेदनशीलता माओवादीले बुझ्नुपर्छ । एकरुपताको समझदारी बन्ने पनि त्यसरी नै हो । मैले आशा गरेको कुरा र उहाँहरुले विश्वास दिलाएको कुरामा तादात्म्यता मिल्यो र जनताले पनि त्यसै विश्वासका आधारमा मलाई निर्वाचित गराएको हो ।

गठबन्धन भनेपछि कुन दलले कति सीट प्राप्त गर्‍यो भन्ने कुराले कुनै अर्थ र महत्व राख्दैन । हामीले गठबन्धन बनाएकै दिन कुन दल कत्रो हुन्छ भनेर आँकलन गरिसकेका थियौं । नेकपा माओवादी केन्द्रले १२ सीट पाएर निर्वाचन लड्यो । नेपाली कांग्रेस १८ सीटमा निर्वाचन लड्यो । त्यति वेला नै कांग्रेस सबैभन्दा ठूलो पार्टी भइसकेको थियो ।

– सुदूरपश्चिम प्रदेशसभाको गणित हेर्दा नेपाली कांग्रेसले मुख्यमन्त्री दाबी गर्ने होला नि ?

गठबन्धन भनेपछि कुन दलले कति सीट प्राप्त गर्‍यो भन्ने कुराले कुनै अर्थ र महत्व राख्दैन । हामीले गठबन्धन बनाएकै दिन कुन दल कत्रो हुन्छ भनेर आँकलन गरिसकेका थियौं । नेकपा माओवादी केन्द्रले १२ सीट पाएर निर्वाचन लड्यो । नेपाली कांग्रेस १८ सीटमा निर्वाचन लड्यो । त्यति वेला नै कांग्रेस सबैभन्दा ठूलो पार्टी भइसकेको थियो । प्रत्यक्षतर्फको नजिता हेर्दा कांग्रेसले १२ सीट जितेको छ । माओवादीले ८ जित्यो । कांग्रेसले १८ निर्वाचन क्षेत्रमा लडेर १२ सीट प्राप्त गर्नु र माओवादीले १२ सीट लडेर ८ सीट प्राप्त गर्नु भनेको उस्ताउस्तै हो । समानुपातिकतर्फ हामीले केही कम सीट प्राप्त गर्‍यौं भने कांग्रेसले बढी सीट प्राप्त गर्‍यो ।

त्यसैले समग्रमा हामी केही संख्यामा कम देखिएका हौं । ठूलो दल हुनेबित्तिकै नेतृत्व र सबै ठूलो जिम्मेवारी ठूलै दलले लिने हो भने त साना दलको भागमा केही पर्दैन । राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुख, मुख्यमन्त्री कांग्रेसले नै लिने हो भने अरु गठबन्धन दलले के लिने ? तर, ठूलो दल भएपछि अरुभन्दा केही बढी हिस्सा कांग्रेसले प्राप्त गर्छ नै । ७ वटा प्रदेशमध्ये एक-दुईबाहेक अधिकांशमा कांग्रेस नै बलियो भएकाले सबै प्रदेशमा उसैले नेतृत्व गर्ने भन्ने त हुँदैन नि !

– सुदूरपश्चिम प्रदेशको हकमा प्रतिनिधिसभामा माओवादीको संख्या शून्य भयो । प्रदेशसभामा केही चित्त बुझाउने ठाउँ छ । यहाँ यसरी कमजोर भयो माओवादी ?

माओवादी पार्टी आफ्नो एकता र अखण्डताबाट लोकप्रियता र विश्वसनियताबाट कमजोर हुँदै जाँदा हामी हाम्रो औचित्य र उपादेयतालाई पुष्टि गर्ने कठघरामा छौं । माओवादीले १० वर्षे जनयुद्ध गरेर देशलाई एउटा उचाइमा पुर्‍याउन खोजेकै हो । पहिलो पटक निर्वाचनमा सहभागी भएपछि २०६४ सालमा जनताले विश्वास गरेर सबैभन्दा ठूलो दल बनाएकै हुन् । हामीले जनतामा आफ्नो एजेण्डा प्रमाणित गर्न सकेनौं । राजनीतिक पार्टीको जीवनलाई अगाडि बढाउने कुरामा हामी कहीकतै चुक्यौं । हामीलाई जुन शक्तिका रुपमा जनताले देख्न चाहेका थिए, त्यो हुन सकेन ।

सुदूरपश्चिमा जसरी नराम्रो आयो देशभरिमा पनि त राम्रो आएन नि ! कांग्रेस-एमालेका पनि ठूला गढ भनिएका क्षेत्र पनि भत्काएर भर्खरै जन्मिएका दलले जीत हासिल गरे नि ! कैलालीमा नै नेकपा एमाले शून्य अवस्थामा पुग्यो । उपेन्द्र यादव जस्ता मधेसका होनहार नेता पराजित हुन पुग्नुभयो । लेखराज भट्ट, गौरीशंकर चौधरीलगायतका नेता यताउता जानुले पनि केही असर नपर्ने भन्ने भएन । सबै हिसाबले नयाँ कार्ययोजनासहित जान सकियो भने माओवादीको जीवन र भविष्य राम्रो छ । फेरि पनि अहिलेकै गतिमा जाने हो भने डरलाग्दो अवस्थामा पक्कै पुग्नेछ । हामीले यो ५ वर्षमा पार्टी पुनर्निर्माण र सुदृढीकरणका लागि विशेष अभियान सञ्चालन गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ ।

– अबको ५ वर्षपछि माओवादीलाई खोज्नुपर्ने अवस्था आउने पो देखियो त ?

यसमा कुरा के छ भने २०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा हामीले सुदूरपश्चिम प्रदेशमा १० वटामात्रै स्थानीय तह जितेको हो । भर्खरै सम्पन्न स्थानीय तह निर्वाचनमा १४ स्थानीय तह जितेका छौं ।

ठूलो दल हुनेबित्तिकै नेतृत्व र सबै ठूलो जिम्मेवारी ठूलै दलले लिने हो भने त साना दलको भागमा केही पर्दैन । राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुख, मुख्यमन्त्री कांग्रेसले नै लिने हो भने अरु गठबन्धन दलले के लिने ?

– त्यो कांग्रेस, एकीकृत समाजवादीसँगको गठबन्धनले बढाएको होला नि ?

गठबन्धन त २०७४ सालको निर्वाचनमा पनि गरिएकै हो नि ! तर, गठबन्धनमात्रैले नहुने रहेछ । केही त आफ्नो पनि चाहिने रहेछ । गठबन्धनले केही आधार त तयार गर्छ तर, गठबन्धन नै जीतका लागि पूर्ण आधार भने होइन । हरेक गठबन्धनमा बलियो जनमत हुन जरुरी छ ।

– त्यसो भए लेखराज भट्ट लगायतका उच्च तहका नेता एमाले प्रवेश गर्नुले पनि सुदूरपश्चिममा माओवादीको पराजयको यो अवस्था आएको हो ?

त्यस्तो आंशिक प्रभाव थिएन भन्ने त होइन । उहाँ आफैं पनि त पराजित हुनुभएको छ । खासमा भन्ने हो भने सुदूरपश्चिम प्रदेशको विशेषगरी कैलालीको कुरा गर्ने हो भने त्यहाँको थारु समुदायको जनमत मूलधारका दलबाट विकेन्द्रित भए । माओवादी, कांग्रेस तथा एमालेप्रति प्रतिबद्ध नभएर भर्खरै खुलेका दलमा जनमत गइसकेको कुरा स्थानीय तहको निर्वाचनको परिणामले नै देखाइसकेको थियो ।

त्यतिवेला नै मूलधारका दलले सोच्नुपर्ने र यसमा अध्ययन गरेर विश्लेषण गर्नुपर्ने थियो, त्यो हुन सकेन । मूलधारका दलले कैलालीमात्र नभएर बर्दिया हँुदै मधेसका कतिपय जिल्लामा नागरिक उन्मुक्ति पार्टी केही न केही हो भनेर बुझेको भए र त्यसैअनुसार अघि बढ्न नसकेका कारण पनि यस्तो पराजय भोग्नुपरेको हो । ती साना र भर्खरै जन्मिएका दललाई कमजोर बनाउन नसक्नु र आफू बलियो हुन नसक्नु नै मुख्य कमजोरी हो ।

माओवादीले त कैलालीका प्रतिनिधिसभाका २ वटा निर्वाचन क्षेत्रमा मात्रै पराजय भोगेको हो । क्षेत्र नम्बर १ मा त नेपाली कांग्रेसले पनि पराजय भोग्नुपर्‍यो । कैलालीलाई बुझ्ने कुरा र थारु समुदायको मनोविज्ञान बुझ्ने कुरामा हामीबाट कमजोरी भयो, जसको कारण यस्तो नजिता आउन पुग्यो ।

– सुदूरपश्चिम प्रदेशमा अब कांग्रेस, माओवादी र एकीकृत समाजवादीबीच मात्रै सत्ता समीकरण हुन्छ कि नागरिक उन्मुक्तिलगायतका दलसँग पनि सत्ता समीकरण बन्छ ?

अब प्रदेशले संविधानको मर्मअनुसार स्वायत्त अधिकार कति प्राप्त गर्छ त्यसमा निर्भर हुन्छ । अर्को कुरा भनेको राजनीतिक दलका बीचमा साझा समझदारी कसरी हुन्छ, त्यसमा पनि निर्भर हुन्छ । हामीले खबरदारी र जिम्मेवारीको थलोका रुपमा रहेको संसदलाई कसरी विश्वसनीय बनाउन सक्छौं र नयाँ उचाइमा कसरी पुर्‍याउन सक्छौं । प्रतिपक्षमा रहेका दल र सत्ता गठबन्धनमा रहेका दलबीच पनि कसरी मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध बनाएर जान सक्छौं भन्ने हो । यस्तो भयो भने सत्ता पक्ष र प्रतिपक्षबीच विभेद कम हुँदै जान्छ । हामी त्यहि बाटोमा जाओस् भन्ने चाहन्छौं ।

सबै हिसाबले नयाँ कार्ययोजनासहित जान सकियो भने माओवादीको जीवन र भविष्य राम्रो छ । फेरि पनि अहिलेकै गतिमा जाने हो भने डरलाग्दो अवस्थामा पक्कै पुग्नेछ । हामीले यो ५ वर्षमा पार्टी पुनर्निर्माण र सुदृढीकरणका लागि विशेष अभियान सञ्चालन गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ ।

– तपाईं मुख्यमन्त्री हुनुभयो भने अबको ५ वर्षमा सुदूरपश्चिम प्रदेश कुन अवस्थामा पुग्छ ?

अब यो सत्तामा के हुन्छ भन्ने कुरा नटुंगिएर बोल्दा कति सान्दर्भिक हुन्छ भन्ने पनि होला । तर, हामीले प्रदेश सरकारको नेतृत्व ग¥यौं भने मुख्यगरी ३ देखि ४ वटा काम गर्छौं । पहिलो, हामी सुशासनको पक्षमा एकदमै बदनाम भएका छौं । निर्वाचन प्रणाली एकदमै खर्चिलो र भ्रष्ट भएको छ । विस्तारै धनीमानीमात्रै राज्यको मूल प्रवाहमा पुग्छन् कि भन्ने अवस्थामा पुगिसकेको छ । यसलाई कसरी सुधार गर्ने भन्नेमा हाम्रो ध्यान जानेछ ।

अर्को, प्रदेशमा राजस्व कसरी वृद्धि गर्ने र त्यसका लागि आवश्यक पर्ने संघीय ऐन-नियम र जनशक्तिको व्यवस्थापन संघीय सरकारबाट चाहिएला । विकासका हिसाबले पर्यटन, जलस्रोत र कृषिलाई विशेष जोड दिनुपर्छ । शिक्षा र स्वास्थ्यलाई पनि सुधार गर्नैपर्छ । हामीले आम युवा पंक्तिलाई भरोसा दिलाउनुपर्नेछ । युवामा देखिएको आक्रोश अहिलेको निर्वाचन परिणामले पनि देखाइसकेको छ ।

१८ देखि ३० वर्षका उम्मेदवारले नयाँ दल, सेलिब्रेटी र हावाहुरीलाई मत दिएका छन् । उनीहरुलाई कसरी सही दिशामा ल्याउन सकिन्छ भन्नेतिर हाम्रो ध्यान जानेछ । सुदूरपश्चिम चीन र भारसँगको सिमाना जोडिएको प्रदेश पनि हो । दुई देशबीचसँग पारस्परिक सम्बन्ध बनाएर कसरी लाभ लिन सकिन्छ भन्नेतिर पनि सोच्नुपर्नेछ ।

यसअघि हाम्रै नेतृत्वको सरकारले गरेका कामको समीक्षा त पछि नै गरौंला । एउटा राजनीतिक परिपक्वताका निम्तिमात्र आधार बनाउने हो । हामीले त राइजिङ सुदूरपश्चिम बनाउन कसरी लाग्ने भन्नेतिर बढी जोड दिनेछौं । यहाँका विज्ञ, करदाता, पत्रकार, काम गर्ने विशिष्ट नागरिक सबैको विचारलाई केन्द्रित गरेर प्रदेशको भविष्य निर्माण गर्नुपर्छ ।

– निर्वाचन जितेलगत्तै काठमाडौं आइपुग्नुभएको छ । किन हतार-हतार गरेर आइपुग्नुभयो ?

एक त म पार्टीको स्थायी समिति सदस्य र प्रदेश इन्चार्ज भएकाले पनि पदाधिकारी बैठकमा बस्दै आएको छु । त्यसका लागि पनि म तत्काल काठमाडौं आउनुपरेको हो । दोस्रो आफ्नो स्वास्थ्य अलि ठीक नभएकाले पनि चेकजाँचका लागि तत्काल आउनुपरेको हो । आइसकेपछि राष्ट्रिय राजनीति, प्रदेश सरकार गठन तथा आफ्नोबारेमा पनि छलफल त हुने नै भयो । जे राम्रो छलफल भएको छ । जे होस्, शीर्ष नेतृत्वले हामीलाई आश्वस्त र विश्वस्त बनाएर पठाउने प्रयास गर्नुभएको छ ।