‘हाइ प्रोफाइल’ राधिका शाक्यको ‘लो प्रोफाइल’ जीवनशैली

सत्ता र शक्तिको भोक र उन्माद कस्तो हुन्छ भन्ने थाहा पाउन केही प्रतिनिधि पात्रहरूलाई हेरे हुन्छ । जसले सत्ता र शक्तिको नशामा लठ्ठ भएर कहिल्यै नमेटिने दागहरू बोकेर हिँडिरहेका छन् । जायज/नाजायज हर्कतहरू गरेर आफूलाई रसातलमा पुर्‍याएका छन् ।

सत्ता र शक्तिको दुरुपयोग गरेर इतिहासमा कालो धब्बाको विम्ब बनेकाहरू बग्रेल्ती भेटिन्छन् । तर, सत्ता र शक्तिको उन्मादमा नपरेर सुन्दर र कलात्मक जीवन बाँच्नेहरू पनि छन् । यसरी स्वतन्त्र र तटस्थ रूपमा आफूलाई शुद्ध बनाइरहने अपवाद मानिसहरू हाम्रै समाजमा छन् ।

यस्तै एक पात्र हुन्, राधिका शाक्य । जसले सत्ता र शक्तिको केन्द्रमा रहेर पनि आफूलाई विवादको घेरोभित्र कहिल्यै पारिनन् । श्रीमान् तथा पूर्वप्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका नाममा अनेक आक्षेप र लान्छनाहरूको फेहरिस्त नै छ । तर, शाक्य भने यस्ता आरोप-प्रत्यारोपभन्दा धेरै पर बेदाग छिन् ।

शाक्यको यही स्वभाव र आचरणले सधैँ सधैँ खिचिरहन्थ्यो । यदाकदा हाम्रो सम्पर्क भए पनि भेटघाटको साइत जुरेको थिएन । तर, अचानक संयोग जुर्‍यो । मित्र उदय पोखरेलको संयोजनमा भानु नेपालसँग ओली निवास पुग्दा शाक्यसँग अन्तरंग कुराकानी गर्ने साइत जुर्‍यो ।

जसले पदलाई होइन, पदचापलाई पछ्याउँछ । जसले आफ्नो काम र सेवालाई समर्पण ठान्छ । निष्ठा र आर्दशलाई आफ्ने गन्तव्य बनाउँछ । जसका कारण नै आज पनि ओलीपत्नीको रूपमा भन्दा राधिका शाक्यको रुपमा परिचयको विराट क्षेत्र बनाएकी छन् । उनको परिचय पूर्वफस्ट लेडीको रूपमा छैन, बेदाग व्यक्तिको रूपमा छ ।

शाक्यबारे लेख्ने योजना थिएन । तर, उनको जीवनशैली, सरलता र मीठासपूर्ण व्यवहारले नलेखी नहुने बनाइदियो मलाई । शाक्यमाथि जिज्ञसाहरू थुप्रो थिए । सार्वजनिक चासो र चर्चा समेटिएका सवालहरू थिए । निजी र पारिवारिक सम्पत्ति, राजनीतिक सम्पति र व्यक्तिगत स्वभावहरू जान्ने उत्सुकता खुब थियो ।

१४ वर्षसम्म जेलमा बिताएका ओली, राज्यको नजरमा देशद्रोही थिए । कुनै पनि बेला मारिन सक्थे । घरमा जायजेथा नभएका मान्छे थिए । आयआर्जन थिएन । स्वास्थ्य अवस्था कमजोर थियो । राज्यले दिएको यातनाले दुब्लो, पातलो बनेका ओलीसँग भविष्य पनि सुरक्षित थिएन । तर, शाक्य फरक थिइन् । सुरक्षित भविष्य थियो । सबल र सक्षम थिइन् । पाटनकी रैथाने नेवारकी छोरी, स्नातकोत्तर पास गरिसकेकी ।

तर, उनले झापाका ओलीसँग विवाह गरिन् ०४४ सालमा । राजनीतिबाहेक अर्को नभएका ओलीसँग विवाह गरेर भविष्यलाई खतरामा मोलेकी थिइन् शाक्यले । त्यसबेला ओलीसँग विवाह गर्नु चानचुने जोखिम थिएन शाक्यका लागि । तर, पनि विवाह गरिन् । उनको प्रेमले जित्यो । उनको भावनाले जित्यो । र सम्पूर्ण जीवन ओलीसँग बिताउने निधो गरिन् ।

शाक्यले लिएको यही जोखिमपूर्ण निर्णयका कारण पनि सायद ओली अनुगृहित छन् । शाक्यकै ढाडस र हौसलाले पनि ओली ऊर्जायुक्त बनेका हुनसक्छन् । शाक्यले साढे तीन दशकदेखि अविचलित आत्मविश्वार दिएर पनि ओली ठिंग उभिएका होलान् । शाक्यको वेगाद छवि र हिम्मतले नै ओलीले राजनेताको छवि बनाएका होलान् है ?

शाक्य विगततिर फर्कँदै भन्छिन्, ‘ मलाई कोही पनि असहाय मान्छे देख्दा माया लाग्छ । त्यसवेला म पनि कम्युनिष्ट पार्टीको सदस्य थिएँ । कमरेडहरूले विवाहको प्रस्ताव गर्नुभयो । ओलीको बारे सुनेँ, मन पग्लियो । विवाह गर्न मन्जुरी दिएँ ।’

शाक्य थप बोल्छिन्, ‘मेरा कोही पनि प्रेमी थिएनन् । प्रेम गर्ने जमाना पनि थिएन । म त विवाह नगरी बस्ने सोचमा थिएँ ।’

१४ वर्षसम्म जेलमा बिताएका ओली, राज्यको नजरमा देशद्रोही थिए । कुनै पनि बेला मारिन सक्थे । घरमा जायजेथा नभएका मान्छे थिए । आयआर्जन थिएन । स्वास्थ्य अवस्था कमजोर थियो । राज्यले दिएको यातनाले दुब्लो, पातलो बनेका ओलीसँग भविष्य पनि सुरक्षित थिएन । तर, शाक्य फरक थिइन् । सुरक्षित भविष्य थियो । सबल र सक्षम थिइन् । पाटनकी रैथाने नेवारकी छोरी, स्नातकोत्तर पास गरिसकेकी ।

तर, शाक्यको जीवनमा ओली आइदिए । ओलीसँग जीवनको रथ अगाडि बढ्यो । अहिलेसम्म बढिरहेकै छ । तर, सन्तान छैन दुवैको । र पनि कुनै दुखेसो छैन । शाक्य सुनाउँछिन्, ‘सन्तान नहुनुको कुनै दुःख छैन । थुप्रो सन्तानलाई आश्रयको छहारी दिएकी छु ।’

शाक्य त्यो विम्ब हुने, जसले कमजोरलाई बलियो बनाउन मात्रै लागिपरिन् । पुरुषको संरक्षकत्वमा रम्ने र आफूलाई सुरक्षित सम्झने महिलाहरूभन्दा धेरै पर पुरुषको अभिभारा लिएर पूरातन बुझाइ भत्काउने महिला हुन् । जसले पदलाई होइन, पदचापलाई पछ्याउँछ । जसले आफ्नो काम र सेवालाई समर्पण ठान्छ । निष्ठा र आर्दशलाई आफ्ने गन्तव्य बनाउँछ ।

जसका कारण नै आज पनि ओली पत्नीको रूपमा भन्दा राधिका शाक्यको रुपमा परिचयको विराट क्षेत्र बनाएकी छन् । उनको परिचय पूर्वफस्ट लेडीको रूपमा छैन, बेदाग व्यक्तिको रूपमा छ ।

कतिपय महिला नै सत्ता र शक्तिको नशामा बदनामी र कुख्यातीको चरमोत्कर्षमा छन् । तर, शाक्य सबै सबैका जवाफ हुन्, पद आफैंमा सम्मान र मर्यादा होइन, त्यहाँ पुगेर निर्वाह गरिने दायित्व र भूमिकाले पदलाई सम्मानित बनाउँछ ।

ओलीका लागि शाक्य एक नर्स र अभिभावक पनि हुन् । तर, लामो समय सँगै रहँदा झगडा र ठाकठुक त अवश्य पनि होला । उनी सुनाउँछिन्, ‘कहिलेकाहीँ सामान्य ठाकठुक हुन्छ । तर, हात उठाउने काम भएको छैन ।’

शाक्य जुन तहमा छिन्, जस्तो राजनीतिक परिवेशमा छिन्, उनले चाहँदा नहुने केही छैन । शिक्षित भएकी कारण उनले सबै चलखेलको संरचना बुझेकी हुनसक्छिन् । तर, ती चलखेलभन्दा पर एउटा भद्र जीवनमा बाँचिरहेकी छन् ।

त्यस्तो राजनीतिक परिवेशमा रहेर पनि शक्तिको अभ्यास गर्न मन छैन उनलाई । शाक्तिको सांगापांगो खेलभन्दा पर आफूलाई सफेल कपडाजस्तै राखिरहेकी छन् । लोभलालचभन्दा पर निर्विवाद छिन् ।

शक्ति र सत्ताले स्वाभिमान, विनयशीलतता र अनुशासनको मार्गचित्र कोर्नुपर्ने हो् । विडम्बना, यसले धेरैलाई अभिमानको हिमाल चढाएको छ । उनी सुनाउँछिन्, ‘म मेरो धरातल भुल्ने मान्छे होइन । पाटनको साधारण कपडा सिलाउने पसलेकी छोरी हुँद । धरातल छाडेको दिन म आज जे छु, त्यो रहन्नँ । सांसदपत्नी, प्रधानमन्त्रीपत्नी र शक्तिशाली राजनीतिक नेताको पत्नीको दम्भ र अभिमानभन्दा पर राधिका शाक्य नै बनेर आफ्नो स्वअस्तित्वमा रम्न चाहन्छु ।’

ओलीका लागि शाक्य एक नर्स र अभिभावक पनि हुन् । तर, लामो समय सँगै रहँदा झगडा र ठाकठुक त अवश्य पनि होला । उनी सुनाउँछिन्, ‘कहिलेकाहीँ सामान्य ठाकठुक हुन्छ । तर, हात उठाउने काम भएको छैन ।’

ओली रोगसँग जुधिरहँदा शाक्य सँगै हुन्छिन् । मिर्गौला रोगबारे शाक्यलाई धेरै थाहा छ । ओलीको पीडा र वेदना नजिकबाट नियालेकी पनि छिन् । तर, ओली बढी आत्मविश्वासी बनेर पीडाहरूलाई करिब नदेखाउने गरेको सुनाउँछिन् । तर, जति लुकाए पनि पीडा छोपिन्छ र ? शाक्य भन्छिन्, ‘उहाँ ज्याद्रो र जिद्दी मान्छे हो । राजनीतिक सल्लाहलगायत कुनै कुरा घरमा सुनाउने बानी छैन उहाँको ।’

दुवैपटक संसद विघटन गर्दा पनि शाक्यलाई केही जानकारी नदिएका रहेछन् ओलीले । साथै ओलीले कम पढेको भनेर जहिल्यै आलोचनाको सिकार हुनुपर्छ । तर, शाक्यलाई पढ्ने कागजमा होइन, मस्तिष्कमा हो भन्ने थाहा छ ।

भन्छिन्, ‘उहाँसँग ज्ञान र सूचनाको अपार भण्डार छ । राजनीति गर्ने मान्छेले जान्नु स्वाभाविकै हो । ओलीले आफूलाई साहित्य, इतिहास, विज्ञन, दर्शन, धर्म, संस्कृति भूगोललगायत विषयमा आफूलाई अपडेट राख्नुभएको छ ।’

लामो लामो हवाई उडानमा जाँदा ओली झिमिक्क नसुत्ने बताउँछिन् शाक्य । बरु हिमाल, पहाड, तराईबारे जनाकारी लिने र दिने गर्छन् । ओलीले जसलाई भेटे पनि मख्ख पर्ने गरी कुरा गर्ने सामथ्र्य भएको बताउँछिन् ।

शाक्य सुनाउँछिन्, ‘मैले बैंकमा जागिर गरेकी थिएँ । पैसा जम्मा गगरेर ऋण लिएर घर पूरा गरेकी हुँ । ०५८ सालमा जग्गा लिँदा त्यति महँगो थिएन यहाँ । मेरो आफ्नै परिश्रम र मेहनतले बनाएको हुँ ।’ उक्त घर र जग्गा पनि ट्रस्ट बनाएर राख्ने र पति पत्नीको शेषपछि राष्ट्रको सम्पत्तिमा परिणत गर्ने योजना छ शाक्यको ।

शाक्यलाई पनि राजनीतिमा चासो छ । तर, राजनीतिको जटिल खेल मन पर्दैन उनलाई । सोर्स फोर्स पनि उनलाई कसैले लगाउँदैनन् । सबैले शाक्यको स्वभाव चिनेका छन् । पहिला पहिला भने भन्ने गर्थे, तर, स्वभाव थाहा पाइसकेपछि कसैले भन्दैनन् ।

शाक्यको स्वभाव छ, अनावश्यक मान्छे नभेट्ने र आफ्नै काममा व्यस्त हुने । यसैले पनि उनलाई अरुको कुरा सुनेर बस्ने फुर्सद हुँदैन । कहिलेकाहीँ ओलीको भेटघाट रातको एक बजेसम्म हुन्छ । त्यसवेला ड्राइभर, गार्ड र कर्मचारीका लागि खानपानको व्यवस्थापन गर्नु र ओलीलाई त्यसरी ढिलासम्म नबस्नु भनेर सम्झाउने उनको बानी छ । उनले सम्झाउँदा ओली पनि फिस्स हाँसेर बसिदिन्छन्, केही भन्दैनन् ।

शाक्य लामो समय बालुवाटार बसेर बालकोटको आफ्नै घरमा फिरिन् । उनलाई बढी आनन्द पनि आफ्नै घरमा लाग्दोरहेछ । भन्छिन्, ‘यहाँ नै बढी आनन्द आउँछ । यो घर मैले सानोतिनो दुःखले बनाएको छैन । यो घरको प्रत्येक इँटामा मेरो परिश्रम र पसिनाको मूल्य छ ।’

ओलीले दुःख नपाउन् भनेरै शाक्यले यो घर बनाएकी रे । आफू तलमाथि भइहालेमा ओलीलाई बस्न र आफ्नो पेन्सनको आधा रकमले भात खान पुगोस् भनेर नै घर बनाएको बताउँछिन् ।

०५८ सालमा जग्गा किनेकी थिइन् । त्यसपछि ०६० सालमा एउटा घर बनाइन् । अनि ०७० मा अर्को घर बनाइन् । यत्रो दुई दुईवटा घर बनाउने पैसा कहाँबाट आयो ?

शाक्य सुनाउँछिन्, ‘मैले बैंकमा जागिर गरेकी थिएँ । पैसा जम्मा गगरेर ऋण लिएर घर पूरा गरेकी हुँ । ०५८ सालमा जग्गा लिँदा त्यति महँगो थिएन यहाँ । मेरो आफ्नै परिश्रम र मेहनतले बनाएको हुँ ।’

उक्त घर र जग्गा पनि ट्रस्ट बनाएर राख्ने र पति पत्नीको शेषपछि राष्ट्रको सम्पत्तिमा परिणत गर्ने योजना छ शाक्यको । तर, ओलीले राज्यको सम्पत्ति लिएर उपचार गर्ने भन्नेहरूलाई उनको जवाफ छ, ‘भएको सम्पति राज्यको नाममा दिएपछि अरु भन्नुपर्छ र ? घर बनाउन पनि ओली कमरेडले सहयोग गर्नुभएन । उहाँको कमाइ कति हुन्छ के ? कमाइ कसलाई दिनुहुन्छ, त्यो म जान्दिनँ र खोज्दिनँ पनि । म आफ्नै खुट्टामा उभिएकी मान्छे हुँ ।’

शाक्य लामो समय बालुवाटार बसेर बालकोटको आफ्नै घरमा फिरिन् । उनलाई बढी आनन्द पनि आफ्नै घरमा लाग्दोरहेछ । भन्छिन्, ‘यहाँ नै बढी आनन्द आउँछ । यो घर मैले सानोतिनो दुःखले बनाएको छैन । यो घरको प्रत्येक इँटामा मेरो परिश्रम र पसिनाको मूल्य छ ।’

तर, ओली प्रधानमन्त्री भएपछि भने ओलीको बैंकमा भएको केही रकम चाहिँ चलाएको बताउँछिन् ।

शाक्यसँगै कुरा हुँदै गर्दा ओली भित्र छिरे । प्रकाश सपूतको ‘तिम्रो मयाले मलाई पीर’ दियो गीत मोबाइलमा बजाएर चुड्की बजाउँदै आएका ओलीलाई मैले सोधेँ, ‘गीत गाउन मात्रै आउँछ कि नाच्न पनि आउँछ ?’

एउटा कार्यक्रममा निस्कन लागेका उनले कम्मर भाँचेर हाँसीमजाक गरे, ‘गीत र नाच दुवै जान्दछु ।’

मैले मौका छोपेँ, ‘बालुवाटारबाट बालकोटको बार्दली विम्ब कस्तो लाग्या छ ?’

उनले जवाफ दिए, ‘फेरि चुनाव जितेर बालुवाटार जान्छु । बालकोट, बार्दली र बालुवाटार फगत संयोग मात्रै होइनन् । एक अर्काका परिपूरक हुन्, यो लेखेर राख्नुस् । कहिले यता कहिले उता भइरहन्छ, यो राजनीति हो । बालुवाटार कसैको स्थायी घर होइन ।’

यसो भनेर ओली फोटो खिचाएर बाहिरिए ।

मानव सेवा आश्रमकी संरक्षक शाक्यको त्यस दिन आश्रममा आश्रित नानीहरूलाई बेलुकाको खाना खुवाउने कार्यक्रम रहेछ । जाँदाजाँदै शाक्यले एउटा पुस्तक पनि उपहार दिइन्, ‘मेरो अनुभूति’ ।

र भनिन्, ‘यो पुस्तक मैले बिताएको एउटा कालखण्डको वेदना हो । सन्ताप हो । त्यसवेला झरेको आँसु हो । र जीवनको अनिश्चयवोधमा व्यथित भएर व्यतित गरेको समयको मोन्टाज हो ।’