अरुले भ्रममा पारे कि आफैं भ्रमित भयौं

म नेकपा एमालेका देशभरिका शुभेच्छुक र स्वाभीमानी आमनागरिकको रुपमा क्रियाशील सबै दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीमा ठोकुवा गर्छु कि अहिलेको नेपालमा नेकपा एमाले जत्तिको जिम्मेवार दल र यो दलका नेता जति इमानदार र परिपक्व नेता अरु कोही छैनन् । समकालीन समयमा यो व्यवहारतः पुष्टि भएको कुरा हो ।

वेला वेलामा एमालेविरुद्ध विभिन्न भ्रम छरिन्छ, विपक्षीले भ्रमको खेती गर्नु स्वाभाविकै मानौं । अस्वाभाविक चैं के छ भने कहिलेकाहीं हामी एमालेजन र हाम्रा शुभेच्छुक पनि हो कि क्या हो भनेर भ्रममा पर्छौं । भ्रम छर्नेहरु त्यति वेला चुप लाग्छन् जति वेला हामी हो कि क्याहो भन्न छोड्छौं । यस्ता केही विषय संक्षेपमा हेरौं ।

गठबन्धन र कम्युनिष्टविरोधी चरित्र

संसारको जुनसुकै देशका उदाहरण हेर्नुस्, कम्युनिष्ट पार्टी निर्णायक तहमा पुगेपछि बुर्जुवा वा विपक्षी जो भन्नुस्, एक भएर पछि लाग्छन् । नेपालमा अहिले त्यही भएको हो । निर्णायक कम्युनिष्ट पार्टी भनेको यहाँ नेकपा एमालेमात्र हो । यो पार्टी अब सफल हुँदैछ, सफलताको स्पष्ट संकेत वुर्जुवाहरुले पाएका छन् । त्यसैले एमालेलाई रोक्न उनीहरु अहिले हुल बाँधेर आएका छन् । अहिलेको गठबन्धन त्यही हो, एमाले रोक्न राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिले बनाइदिएको प्रतिक्रियावादीहरुको मोर्चा हो । यो मोर्चाको सुरुवात २०४८ सालदेखि नै भएको हो । उनीहरुले नेकपा एमालेको दूरदृष्टि-यात्रा त्यति वेलैदेखि आँकलन गरेका हुन् । अनि एमालेलाई रोक्न दृश्य अदृश्य धेरै प्रयास गरेका हुन् ।

वर्ग संघर्ष

वर्ग संघर्ष भनेको के हो ? मूलभूत रुपमा सबैले नबुझ्ने कुरा छैन । त्यसैले सजिलोसँग बुझ्न यति जानी राखौं कि अहिले श्रमजीवी जनताको राजनैतिक संघर्षको मुख्य थलोको रुपमा संसदमा छ । नेपालको मुख्य कम्युनिष्ट मूल प्रवाह हुनुको नाताले हामी आम श्रमजीवी जनताको तर्फबाट यसको सामना गरिरहेका छौं । अनि वर्ग सघर्ष निर्णायक तहमा पुगेको छ भन्ने मेरो बुझाइ हो । संसदमा नै यसको रुप देखिएको छ । कम्युनिष्ट पार्टी अर्थात एमाले पनि निर्णायक तहमा नै पुगिरहेको छ । अहिले जुन गठबन्धन छ, त्यो कम्युनिष्ट शक्तिलाई निर्णायक तहमा पुग्न नदिन गरिएको प्रयास हो । वर्ग संघर्षको मुख्य कडी यही नै हो कि उनीहरु कमजोर हुँदै गएकाले गठबन्धनसहित आएका छन् र हामी आम नेपाली जनताको साथमा रहेर निर्णायक हुँदै सामना गर्दैछौं ।

मूल शक्तिको विरुद्ध गठबन्धन

यो गठबन्धन होस् वा २०४६ को जनआन्दोलनपछि विभिन्न ऐनमौकाका गठबन्धन हेर्नुस्, उनीहरु पनि कम्युनिष्ट शक्ति अर्थात एमालेको विरुद्ध छन् । उहाहरण हेर्नुस्, २०४६ को आन्दोलनपछि हाम्रो पार्टीले प्रस्ताव गरेको बहुदलीय व्यवस्था आयो । तर, राजतन्त्र शक्तिहीन वा समाप्त भएको थिएन । थोरै पुरानो इतिहास सम्झौं त, त्यतिवेला हामीले भन्यौं- ‘नेपालको राजतन्त्रले हिजो पनि षड्यन्त्र गरेको थियो, भोलि पनि गर्नसक्छ । अहिलेको स्थितिमा आन्दोलनका प्रमुख शक्तिहरु नेकपा एमाले र नेपाली कांग्रेस मिलेर चुनाव लडौं ।’

अहिले जुन गठबन्धन छ, त्यो कम्युनिष्ट शक्तिलाई निर्णायक तहमा पुग्न नदिन गरिएको प्रयास हो । वर्ग संघर्षको मुख्य कडी यही नै हो कि उनीहरु कमजोर हुँदै गएकाले गठबन्धनसहित आएका छन् र हामी आम नेपाली जनताको साथमा रहेर निर्णायक हुँदै सामना गर्दैछौं ।

कमरेड मदन भण्डारीले नेपाली कांग्रेससँग यो प्रस्ताव गर्दा हामीले पनि १८-२० संसदीय क्षेत्र लिएर भए पनि मिलेर जानुपर्छ भन्ने मनस्थिति थियो । तर, कमरेड मदन भण्डारीलाई नेपाली काग्रेसका सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराईले भन्नुभयो- ‘१५ सालमा कति सीट ल्याउनुभएको थियो तपाईंहरुले, थाहा छ ? ४ सीट । अहिले पनि तपाईंहरुले १० सीट ल्याउनुभयो भने त खसी काटेर भोज खुवाउँछु ।’

अनि हाँसोमा उडाउँदै भट्टराईले विश्वमा कम्युनिष्टहरु समाप्त हुँदै गएको युरोप अमेरिकाको उदाहरण दिन पनि भ्याउनुभएको थियो । परिवर्तनकारी दलहरु मिलेर जान सम्भव नदेखिएपछि फेरि अर्को प्रस्ताव राख्नुभयो कमरेड मदन भण्डारीले । कम्तीमा राजनैतिक दलका अध्यक्षहरु लडेको स्थानमा एक अर्काले छोडेर सहयोग गरौं, त्यसो गर्दा राष्ट्रिय अध्यक्ष सबै आउनुहुन्छ । प्रजातन्त्रको रक्षाको लागि सबै राष्ट्रिय अध्यक्ष संसदमा आउनु आवश्यक छ भन्नुभयो उहाँले । तर, भट्टराईले त्यो प्रस्तावमा पनि अत्यन्त हल्का ढंगले अभिप्राय प्रस्ट पार्नुभयो- ‘तपाईंहरु हार्ने डरले यस्ता कुरा ल्याइरहनु भएको छ । तर, हार्नेका कुरा यस्तै हुन्छ । तर, काग्रेसले छोड्दैन ।’

मैले भन्न खोजेको कुरा के हो भने २०४८ सालमा हामी त्यो पोजिसनमा थियौं । तर, हाम्रोबारेमा बुर्जुवा शक्तिको मूल्याकन त्यस्तो थियो । नेपाली कांग्रेसका सभापति भट्टराईले बुर्जुवा शक्तिको नेताको रुपमा हाम्रो मूल्याकंन त्यसरी गर्नुभएको थियो । अर्कोतिर नेपाली कांग्रेससहित वाममोर्चा मिल्न सम्भव नभएपछि वामपन्थी पार्टी एक भएर जान मदन कमरेडले कुराकानी गर्नुभयो । तर, त्यतिवेलाका वामपन्थी दलहरुले यति धेरै सीट मागे कि संसदमा भएका सबै दिँदा पनि अरुलाई भाग नपुग्ने भयो । एमालेले त एक सीट पनि नपाउने अवस्था आयो । अनि यो उपलब्धिलाई जोगाउने अनि देश निर्माणमा केही वर्ष सँगसँगै जाने एमालेको प्रस्ताव असफल बनाइयो ।

हामी बाध्य भएर एक्लै गयौं । परिणाम के भयो ? भट्टराईले चुनाव हार्नुभयो, मदन भण्डारीले सानदार ढंगले काठमाडौंका दुई स्थानमा जित्नुभयो । अमेरिकाको विश्व प्रसिद्ध पत्रिका न्युजविक लेख्न बाध्य भयो- ‘मार्क्स नेपालमा जीवितै छन् ।’ अरु वामपन्थी पार्टीहरुको हविगत पनि चुनावपछि देखियो नै । एक्लै चुनावको सामना गरेको एमालेले राम्रो हैसियत साथ चुनावमा शक्ति देखाउन सफल भयो ।

हाम्रो यात्रामा कति ठूल्ठूला व्यवधान ल्याइयो । हामीलाई रोक्न विभिन्न प्रयास भए । मदन भण्डारीको हत्यादेखि लिएर बारम्बार पार्टी फुटाउने, जनयुद्धको नामको कथित क्रान्ति गराएर हाम्रो पार्टीलाई रोक्ने, पार्टीलाई दिशाहीन बनाएर राख्ने जस्ता षड्यन्त्रमा विरोधी शक्तिको प्रत्यक्ष भूमिका थियो ।

हिजोको त्यो अवस्थाबाट आज हामी कहाँ पुगेका छौं ? हाम्रो यात्रामा कति ठूल्ठूला व्यवधान ल्याइयो । हामीलाई रोक्न विभिन्न प्रयास भए । मदन भण्डारीको हत्यादेखि लिएर बारम्बार पार्टी फुटाउने, जनयुद्धको नामको कथित क्रान्ति गराएर हाम्रो पार्टीलाई रोक्ने, पार्टीलाई दिशाहीन बनाएर राख्ने जस्ता षड्यन्त्रमा विरोधी शक्तिको प्रत्यक्ष भूमिका थियो । तर, पछिल्लो समयमा हाम्रो पार्टीका अध्यक्ष कमरेड केपी शर्मा ओलीको नेतृत्वमा हामी सबै मोर्चामा सही निर्णय लिँदै अगाडि बढ्यौं ।

नयाँ नयाँ फण्डा

सबै गर्दाखेरि पनि पछिल्लो कालमा झन मधेश प्रदेशमा हाम्रो प्रभाव पढेकाले मधेश आन्दोलनको सृजना गरियो । नेकपा एमालेको विरुद्धमा सम्पूर्ण मधेशलाई उराल्ने प्रयास भयो । तर, हामीले समय क्रममा त्यसलाई पनि चिर्‍यौं । अहिले मधेश प्रदेशमा एमाले सबैभन्दा ठूलो दल छ । मधेसवादी भनिने उपेन्द्रहरुको सबै कुरा उजागर भएपछि आज हामी मधेशमा पहिलो शक्तिमा उभिएपछि फेरि मधेशमा रोक्न अब के गर्ने भन्ने षड्यन्त्र सुरु भएको छ । भित्रभित्र टुनामुना हुँदैछ । त्यसैको लागि मधेशमा हर्नको आविस्कार गरियो । त्यसले नपुगेर थारुको बीचमा ढकी थपियो । शहरिया मध्यम र निम्न मध्यम वर्ग हामीसँग आकर्षित भएकाले त्यसलाई रोक्न सकिन्छ कि भनेर घण्टी बजाइँदैछ ।

यस्तो एउटा ‘सेन्टिमेन्ट’ बनाउन खोजियो, मानौं हामी खतरनाक छौं, जबकि नैतिक रुपमा भन्नुहुन्छ भने रवि लामिछाने जस्ता मानिसले आदर्शका वाक्यहरु ओकल्नु नै बेकार हो । यो देश काम लाग्दैन भनेर राष्ट्रियता नै त्यागेर हिँडेको मानिस हुनुहुन्छ उहाँ । नेपालको नागरिकतालाई काम नलाग्ने भनेर फ्याकेर हिँडेका हुन् । नेपालमा कानूनी छिद्रता खोज्नु एउटा कुरा हो । तर, नैतिक मूल्य भन्ने पनि कुनै तथ्य हुन्छ भने नेपालमा रवि वा कुनै चाइनिज वा अमेरिकी नागरिक सांसद, मन्त्री वा प्रधानमन्त्री हुनु एउटै कुरा हैन र ? विदेशीलाई नेपाली नागरिकता थमाएर अब नेपाली भइस् है भनेको हो । यसमा कुनै विवादको कुरा नै छैन । स्पष्ट छ ।

उहाँ नेपालमा जन्मेकोमात्र कुरा हो नि ! तर, जन्मेको देश काम नलाग्ने भनेर त्यागेको हैन र ? मेरो लागि यो देश काम लाग्दैन, म योभन्दा अर्काे देशको संविधान मान्छु, नियम मान्छु, अर्कै देशको हित गर्छु भनेर शपथ खाएको हैन र उहाँले ? उहाँलाई कसैले बोलाएको पनि हैन । अनि कसैले दमन गरेर भगाएको पनि हैन । यो अहिले नेकपा एमालेको लोकप्रियताले आत्तिएर यस्ता यस्ता शक्ति ल्याएर पो तै रोक्न सकिन्छ कि भनेर उत्पादन गरिएको हो, प्रयोग गरिएको हो ।

माओवादी र धरातल

नेकपा माओवादी केन्द्रको जुन कुरा छ, उसले किन र कसको भरमा यस्तो संघर्ष गर्‍यो, आडभरोस कसको थियो, किन उभ्याइयो भन्ने त प्रस्ट भएकै छ । २०४८ मा नै हामी शक्तिको रुपमा आयौं, हाम्रो विचार दूरगामी थियो । त्यो बुझेर बुर्जुवाहरुलाई छटपटी भयो ।

नैतिक रुपमा भन्नुहुन्छ भने रवि लामिछाने जस्ता मानिसले आदर्शका वाक्यहरु ओकल्नु नै बेकार हो । यो देश काम लाग्दैन भनेर राष्ट्रियता नै त्यागेर हिँडेको मानिस हुनुहुन्छ उहाँ । नेपालको नागरिकतालाई काम नलाग्ने भनेर फ्याकेर हिँडेका हुन् ।

२०५१ सालमा हामीले सरकार बनायौं, हामीले प्रतिस्पर्धाबाट समाजवादमा जान सकिन्छ भनेर पुष्टि गर्ने गरी काम गर्‍यौं । तर, माओवादी समग्र पद्धतिलार्ई नै चुनौती दिने गरी अगाडि बढ्यो । कानूनी छिद्रलाई प्रयोग गरेर हामीलाई अर्थात हाम्रो पार्टीका नेता कमरेड मनमोहन अधिकारीको नेतृत्वमा रहेको प्रथम कम्युनिष्ट सरकारलाई २०५१ मा अपदस्त गरेको न हो । हामी बहुमत ल्याएर अगाडि बढ्न सक्छौं भनेर पुष्टि हुँदै गएपछि एउटा बुँख्याचा तयार गर्न आवश्यक थियो, त्यो पनि क्रान्तिकारी कम्युनिष्ट पार्टीको लेपनमा त्यही गरियो । एमालेविरुद्ध शक्ति सृजना गर्न जनयुद्धको घोषणा भएको हो । एउटा समूहलाई संरक्षण गरेर जंगलतिर जाओ भनेर आदेश गरिएको हो । अब समयक्रमले त्यो कुरा पुष्टि भएको छ । एउटा निष्पक्ष इतिहास लेखिएला र नयाँ पुस्ताहरुले त्यो तथ्य पढ्ने नै छन् ।

केपी ओली, राष्ट्रियता र जबज

प्रतिक्रियावादीहरुले केपी ओली सरकारलाई अपदस्त गर्नमा मुख्य गरी तीन चार वटा तथ्यले काम गरे । सरकारमा रहँदा कमरेड केपी ओलीले मदन भण्डारीले ल्याउनुभएको कार्यक्रम जनताको बहुदलीय जनवादलाई कसरी लागू गर्न सकिन्छ भनेर त्यसको आर्थिक र राजनैतिक कार्यदिशालाई लागू गर्न अत्यधिक प्रयास गर्नुभयो । यो ऐतिहासिक विचारको संरक्षण गर्नुभयो ।

अर्को ‘सुखी नेपाली समृद्ध नेपाल’को मूल नाराका साथ छोटो समयमा नै नेपाललाई कसरी विकसित गर्ने भनेर रुपान्तरणको अभियान चलाउनुभयो । अनि राष्ट्रियताको सवालमा कसैसँग पनि सम्झौता नगर्ने एक चट्टानी अडान बोक्नुभयो । भारतको नाकाबन्दीमा अडान र समस्या समाधान, चीनसँग पारवहन सन्धि, राष्ट्रिय एकतासहितको चुच्चे नक्सालगायतका कमरेड केपी ओलीले गर्नुभएका काम इतिहासमा स्वर्ण अक्षरले लेखिनेछ ।

सबैभन्दा ठुलो कुरा उहाँले कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई जोगाउनु भयो । आज प्रचण्ड वा माधवको हातमा कम्युनिष्ट आन्दोलन गएको भए के हुन्थ्यो ? मान्छेहरुले प्रस्ट बुझे केपी ओलीले प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री वा अध्यक्ष वा माधवलाई तेस्रो अध्यक्ष बनाएको भए पार्टी फुट्दैन थियो भन्ने कुरा गलत रहेछ, झन पार्टी नै अर्कैको पोल्टामा पर्ने रहेछ । केपी ओलीले कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई बचाउन पो यति धेरै जोखिम मोलेर आउनुभएको रहेछ भन्ने बुझे । केपीको ज्यादतीले यस्तो भयो कि भन्नेहरुले पनि समयक्रममा सही कुरा बुझ्ने मौका पाएका छन् ।

यो पछिल्लो चुनावपछि सरकारको नेतृत्व गर्न पाइनँ भनेर रुँदै कराउँदै बालकोट पुगेपछि प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री एमालेले बनाएको हैन ? अनि माधव नेपाललाई राष्ट्रपति बन्नुस् भनेको हैन र ? तर, त्यस्तो सर्वोच्च पद छोडेर पनि आदेशको पालना गर्ने भने पछि भित्री रहस्य कस्तो रहेछ बुझिएन र ? आदेशको अगाडि देश र जनताको पक्षमा एउटा कम्युनिष्ट योद्धाले गर्न सक्ने योगदानलाई पनि तिलाञ्जली दिन सक्ने भनेपछि कम्युनिष्ट आन्दोलनविरुद्ध कति धेरै घुसपैठ भएको रहेछ ? अनि साथीहरु कति भित्र-भित्रसम्म प्रयोग भएका रहेछन बुझिएन र ? मेरो बुझाइ के हो भने हामी निर्णायक तहमा पुगेको हुनाले नै उनीहरु आफूसँग भएका सबै अस्त्रहरु प्रयोग गर्दैछन्, हामीलाई रोक्न सबै खालका षड्यन्त्र, शक्ति र अन्तिम बल लगाउँदैछन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिहरुले कम्युनिष्ट पार्टीभित्र छिराएका प्यादाहरु उजागर भए । तर पनि एमाले निर्णायक ठाउँमा छ । उनीहरुलाई डर छ भने एमालेसँगै छ । यति गर्दा पनि एमालेले नै बहुमत ल्याएर सरकार बनाउँछ र समाजवादी कार्यक्रम लागू गर्छ भन्ने उनीहरुलाई डर छ । आफ्ना सबै तागत प्रयोग गर्दा पनि एमाले झन झन अगाडि बढेकोमा उनीहरु त्रसित छन् ।

अनि उनीहरुलाई डर छ, सतिसाल जस्तै कठोर परिस्थितिमा पनि सुझबुझपूर्ण र साहसी नेतृत्व दिई रहनुभएका पार्टी अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीसँग । उहाँको सक्रियतासँग, सही विचार, सन्तुलित नीति र दृष्टिकोण स्पष्ट छ । अनि देशी विदेशीले जति तानावाना बुन्दा पनि उनीहरु ढुक्कले सुत्न सकेका छैनन् । आम एमालेजन र न्यायप्रेमी जनसमुदायले यो कुरा अब बुझ्न बाँकी पनि छैन झैं मलाई लाग्छ । त्यसैले मैले सबै छलफलको सुरुतिरै भनेको त्यो वर्ग संघर्षको मुख्य केन्द्र अहिले संसद नै देखिएको हो । अहिले आन्दोलनको स्वरुप दलीय प्रतिस्पर्धात्मक राजनीति भएको हुनाले, कार्यनीति पनि त्यसैअनुसार भएको हुनाले हामीले संसदमा श्रेष्ठता हासिल गर्नु पर्नेछ । अहिलेको वर्ग संघर्षको केन्द्र त्यही हो । त्यसैलाई बलियो बनाउँदा नै अहिलेको आन्दोलन जोगिन्छ । हामी त्यतै लाग्नुपर्छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिहरुले कम्युनिष्ट पार्टीभित्र छिराएका प्यादाहरु उजागर भए । तर पनि एमाले निर्णायक ठाउँमा छ । उनीहरुलाई डर छ भने एमालेसँगै छ । यति गर्दा पनि एमालेले नै बहुमत ल्याएर सरकार बनाउँछ र समाजवादी कार्यक्रम लागू गर्छ भन्ने उनीहरुलाई डर छ ।

नीतिगत नेता एमाले

नेपालको प्रत्येक सफल आन्दोलन र २००७ सालदेखि अहिलेसम्मका न्यायपूर्ण संघर्षहरुमा कम्युनिष्ट पार्टी नै नीतिगत रुपमा सही र आन्दोलनलाई जनपक्षीय बनाउने भूमिकामा छ । झन २०३६ सालदेखि त आन्दोलनको नेताको रुपमा कम्युनिष्ट पार्टी मूलप्रवाहमा छ ।

अर्कै कुरा हो कि यो व्याख्या भएन र आम जनतासम्म यो तथ्य पुग्न बाँकी होला । स्थापना किन भयो कम्युनिष्ट पार्टी ? पुष्पलाल कमरेड त नेपाली कांग्रेसकै कार्यालय सचिव थिए । उहाँले नेकाले राष्ट्रियताको रक्षा गर्न सक्दैन, ऊ दलाल नोकरशाहीको पक्षपातीमात्र रहेछ । त्यसैले श्रमजीवीको पक्षधर ऊ कहिल्यै हुन सक्दैन भनेर बुझेर नै कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना गर्नुभयो । श्रमजीवीको पक्षमा छुट्टै राजनैतिक दल र शक्ति चाहिने तथ्य पत्ता लगाउनुभयो । उहाँले नेका जस्ता दल त बुर्जुवाका पक्षपातीमात्र रहेछन् भनेर बुझेर नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी बनाएको हो ।

कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना एक दलीय निरकुंश पारिवारिक शासनको विपक्षको लागि भएको हो । यसैबाट पुष्टि हुँदैन र ? हामीले सुरुदेखि नै दलीय प्रतिस्पर्र्धा मानेर पार्टी स्थापना गरेको हो । त्यसै तथ्यलाई कमरेड मदन भण्डारीले व्यवस्थित ढंगले व्याख्या गर्नुभयो । मार्क्सवादी कोणवाट सिद्धान्त प्रतिपादन गर्नुभयो । विश्व कम्युनिष्ट आन्दोलनमा धक्का आएको वेलामा नयाँ दिशा दिएर विश्वका श्रमजीवीको पक्षमा योगदान गर्नुभयो । कमरेड मदन भण्डारी नेपालको पर्नुभयो । तर, युरोप-अमेरिकामा जन्मिनुभएको भए अर्काे कुरा हुन्थ्यो । उहाँको प्रसिद्धि विश्वव्यापी हुन्थ्यो । विचार संसारभर फैलन सक्थ्यो । खैर, अहिले त्यता नजाऔं ।

२०२८ सालको झापा आन्दोलनपछि छरिएर रहेका कम्युनिष्टलाई एकीकृत गर्दै गर्दै २०३५/३६ सालदेखिको आन्दोलनको नेतृत्वकर्ता नै पूर्वमाले हुन पुग्यो । विद्यार्थीहरुले २०३६ सालमा ल क्याम्पसबाट आन्दोलन सुरु गरे । त्यो आन्दोलन जब जनआन्दोलनमा परिणत हुन थाल्यो, हाम्रो मार्क्सवादी व्याख्या के हो भने जनताले आफ्ना मागहरु अघि सार्ने र राजनीतिक माग थप गर्दै निरंकुशताविरोधी आन्दोलनमा परिणत गर्ने हाम्रो योजना थियो ।

तर, बीचमा नै खेल भयो, नेपाली कांग्रेसका तत्कालीन विद्यार्थी नेता बलबहादुर केसीहरु, मार्क्सवादीबाट विद्यार्थी नेता शरणविक्रम मल्ल, वर्मा मानन्धर समूहबाट कैलाश कार्कीहरु थिए आन्दोलनमा । उनीहरुले शासकसँग सम्झौता गरे । आन्दोलन तुहाउन खोजे । माग पूरा भयो भनेर सम्झौता गरेका हुन् उनीहरुले । अनि हामीले त्यो कुरा नमानेर उनीहरुलाई काठमाडौंको सडकमा ठेलामा हालेर घुमाएको हो, त्यो वेलाको इतिहास पढे हुन्छ । अनि फेरि आन्दोलनलाई जगाउनु पर्‍यो । बल्ल जनमत संग्रह गराउन राजा बाध्य भएका थिए । त्यही भएर नीतिगत नेता आन्दोलनको कम्युनिष्टहरु नै वा तत्कालीन माले हो । जुन आन्दोलनमा सम्झौता गरेर तुहाउन खोजियो, आन्दोलन रोक्न खोजे, अनि त्यो आन्दोलनको नेता कांग्रेस कसरी हुनसक्छ ?

२०४६ को जनआन्दोलनको कुरा गर्ने हो भने २०४५ मा हाम्रो पार्टीले चौथो महाधिवेशनमा कमरेड मदन भण्डारीको नेतृत्व स्थापित गर्‍यो । निर्दलीय तानाशाही व्यवस्थाविरुद्ध बहुदलीय प्रतिस्पर्धात्मक व्यवस्थामा जाने निर्णय गर्‍यो । महाधिवेशनको नीतिले नै सबै वामलाई एक ठाउँमा ल्याउने र नेकासँग वार्ता गर्ने वातावरण बनायो । बहुदलीय पक्षधरलाई एकीकृत गराएर आन्दोलनमा जाने निर्णय गर्‍यो । त्यो निर्णयअनुसार नै नीति लागू भयो । गिरिजाप्रसाद कोइराला त सुरुमा आन्दोलनमा आउन तयार हुनु भएकै थिएन । हामीले वातावरण बनाएको हो । हाम्रो सोच र मेहनतमा सात दलको आन्दोलन भएको हो । त्यो वेलाको नेता नेकपा माले हो । तर, राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय कारणले गणेशमान सिंहलाई आन्दोलनको कमाण्डरको रुपमा अगाडि सारेको हो हामीले । गणेशमानको हैसियत के रहेछ भन्ने कुरा त अन्त्यमा उहाँले काग्रेस त्याग्नुपर्‍यो, देखिएन र ?

वर्ग संघर्षको मुख्य केन्द्र अहिले संसद नै देखिएको हो । अहिले आन्दोलनको स्वरुप दलीय प्रतिस्पर्धात्मक राजनीति भएको हुनाले, कार्यनीति पनि त्यसैअनुसार भएको हुनाले हामीले संसदमा श्रेष्ठता हासिल गर्नु पर्नेछ । अहिलेको वर्ग संघर्षको केन्द्र त्यही हो । त्यसैलाई बलियो बनाउँदा नै अहिलेको आन्दोलन जोगिन्छ । हामी त्यतै लाग्नुपर्छ ।

अब कुरा गरौं, २०६२/६३ को जनआन्दोलनको कुरा । जंगलमा बसेर राजाको फोटोमा गुलेली हानेर गणतन्त्र आउँछ ? बन्दुक तेर्साएर आउँछ ? सोझा सीधा गाउँलेलाई गोली हानेर मारेर परिवर्तन आउँछ ? परिवर्तन कसरी आउँछ ? राजाकै अगाडि तिमी गद्दी छोड भन्न सक्नुपर्‍यो नि ! हामीले त नारायणहिटी अगाडि राजतन्त्र मुर्दावाद भनेको हैन ? छातीमा गोली थापेको हैन ? पटक पटक गरिएका यस्ता आन्दोलनले नै २०६२/६३ को पृष्ठभूमि बनाएको हो ।

हो, जनआन्दोलनमा माओवादीले पनि भाग लियो । तर, सात दलको सम्झौता भनेको माओवादीले सशस्त्र आन्दोलन छोड्ने, शान्तिपूर्ण रुपले मात्र आन्दोलनमा भाग लिने र कसैमाथि हिंसात्मक काम नगर्ने भनेको हो । त्यसैले परिवर्तन बन्दुकले हैन, नेकपा एमालेसहितको शान्तिपूर्ण आन्दोलनले हो भन्न हिच्किचाउनु पर्दैन । आखिर माओवादीले पनि बन्दुकले गणतन्त्र ल्याउन सक्यो त ? सकेन । जनआन्दोलनबाट मात्र सम्भव हुने भन्ने विन्दूमा माओवादी पनि पुग्यो । अनिमात्र सफल भयो । यो जनआन्दोलनबाट परिवर्तन ल्याउने निर्णय हाम्रो हो । यो आन्दोलनमा हाम्रो नीति पारित भयो । हामीले कमिटीगत र राजनैतिक रुपमा गणतन्त्रको नीति पास गरेपछि राजतन्त्रको अन्त्यमा जान नेका बाध्य भएर लत्रिएको हो । हाम्रो भूमिकाले नै आन्दोलनले निर्णायक रुप लिएको हो । त्यो आन्दोलनको राजनैतिक नेता हामी नै हौं ।

अब कुरा गरौ, नेपालको संविधान जारी गर्दाको । पहिलो संविधानसभामा माओवादी ठूलो दल थियो । मधेशवादी दल मिल्दा त दुई तिहाइ हुन्थ्यो । हामी त थोरै थियौं । अनि किन संविधान बनेन त ? किनभने राजनैतिक नेतृत्व गर्ने क्षमता भएन उनीहरुसँग । जब दोस्रो संविधानसभामा एमाले एउटा शक्ति बनेर आयो, अनि बल्ल संविधान बन्यो । हरेक आन्दोलन परिवर्तनको नेता एमाले हो भन्ने कुराको तथ्य यही हो । त्यसैले आधुनिक नेपालको राजनैतिक इतिहास र परिवर्तनका हरेक मोडमा एमालेको भूमिका छ । हामी निरीह किन बन्ने ? यो दाबी किन प्रस्तुत नगर्ने ? आमजनता अनि एमालेजनले यसमा किन गर्व नगर्ने ?

केही केही नेता-कार्यकर्ता भन्छन्, यत्रो वर्ष पार्टीमा लागियो । तर, मैले के पाएँ ? तपाईंले व्यक्तिगत जागिर पाउनु भएन, कुनै चुनाव लड्ने मौका पाउनु भएन होला । तर, २०५१ सालको मनमोहन अधिकारीको सरकारदेखि केपी ओलीसम्मको सरकारले जुन सामाजिक सुरक्षाको कार्यक्रम ल्याएको छ । त्यो तपाईंले नै दुःख गरेको पार्टीले ल्याएको हैन र ? त्यो हाम्रो पार्टीको चिन्तनको आधारमा र जबजको प्रतिफल हो । कम्युनिष्ट पार्टीले गाँस, बास, कपास, शिक्षा र स्वास्थ्यको ग्यारेन्टी गर्नुपर्ने भन्ने सिद्धान्त हामीले पक्रेको हैन ? सामाजिक सुरक्षा भत्ता सुरु गरेको, विकासको आधार गाउँगाउँलाई बनाएको हामीले नै हैन र ? अनि केही पाइनँ, पार्टीमा लागेर किन भन्नु ?

परिवर्तन बन्दुकले हैन, नेकपा एमालेसहितको शान्तिपूर्ण आन्दोलनले हो भन्न हिच्किचाउनु पर्दैन । आखिर माओवादीले पनि बन्दुकले गणतन्त्र ल्याउन सक्यो त ? सकेन । जनआन्दोलनबाट मात्र सम्भव हुने भन्ने विन्दूमा माओवादी पनि पुग्यो ।

एमालेले श्रमजीवी वर्ग बस्ने गाउँलाई नै विकासको मूल आधार मानेर काम गरेको हो । राजनीतिको सबैभन्दा बलियो शक्ति गाउँमा हुनुपर्छ भनेर पालिका बनाएको, पालिकालाई शक्तिशाली र विकासको आधार बनाउने दृष्टिकोण हामीले ल्याएको । अहिले जहाँ जानुहुन्छ, बाटो, अस्पताल, स्कुल देख्नुहुन्छ, यस्ता परिवर्तन कसरी भए ? त्यसको जग एमालेले राखेको हो । एमालेबाहेक कुन पार्टीले के काम गर्‍यो ? केही भन्न सक्नुहुन्छ । हामीले त गरेर देखाएका छौं । अनि झन एमालेजनहरु किन निरास हुनु ?

पार्टी सदस्यता

पछिल्लो समय नेकपा एमालेको पार्टी सदस्यता घट्यो भनिन्छ । म हाम्रा साथीहरुलाई स्मरण गराउन चाहन्छु, बहुदलीय व्यवस्था आउँदा कति थियौं सदस्य ? तर, प्रभावकारिता त झन राम्रो थियो । संख्याले मात्र हुन्छ ? त्यति वेलाको कुरा छोडौं । अहिलेको कुरा गर्ने हो भने माओवादीसँग पार्टी एकीकरण गर्दा बोराका बोरा विनाप्रमाण ल्याएका पार्टी सदस्य हामीले मान्नुपरेको बाध्यता थिएन र ? माओवादीहरुले हामी त भूमिगत अवस्थाको पार्टीका कार्यकर्ता, हामीसँग विवरणहरु केही छैन । सबैको नाम राख्नुपर्छ भनेपछि हामीले हुन्छ भन्नुपरेको हैन र ? बाध्य भएर हामीले मापदण्ड खुकुलो गर्‍यौं । प्रतिनिधि धेरै पठाउन कतिपय तत्कालीन नेताले मतदाता नामावली नै कपी गरेर सदस्यता सूचीमा राख्न लगाएको बुझियो । त्यसैले यस्ता सूची बोकेर हिँड्नुभन्दा त घटेकै जाति ।

अब त्यति वेला करिव ३० प्रतिशत वा कहींकहीं ४० प्रतिशत जस्तो उनीहरुका नाम सबै हटेका थिएनन् । अहिले सदस्यता नवीकरण अभियानमा ती सदस्यहरु पत्ता लागे, हटाइयो । अनि माधव नेपालहरु छुट्टिँदा ४/५ प्रतिशत त घट्यो होला । कसैको मृत्यु भयो, कसलाई नवीकरण गराउन मन लागेन । तर, पार्टीमा नै काम गर्छु भनेका छन् । कोही विदेशतिर छन् । त्यसकारण संख्याको विवादको अर्थ छैन । जबजको प्रतिबद्ध कार्यकर्ता सबैले सदस्यता नवीकरण गराएका छन् । केही पदभ्रष्ट, केही पलायनवादी, केही निराशावादी छन् र नवीकरण गराउँदैनन् भने किन टाउको दुःखाउनु ?

चौतर्फी हमला

अहिले एमालेमाथि चौतर्फी हमला छ । किनभने एमाले २०८४ मा सत्तामा आउला भन्ने त्रासले । हो, यो दिशामा एमाले अग्रसर छ र यो अग्रसरता अरु प्रभावकारी बनाउनु पर्छ । आम सचेत जनताले पनि बुझिसकेका छन् कि यदि एमालेले बहुमत नल्याए देश अधोगतिमा जान्छ । राष्ट्रियता खतरामा पर्छ । अहिले नै देखिएको छ, प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल भारत गएर ‘प्रोपोगण्डा’ गर्नुभयो । तर, देशको पक्षमा के गर्नुभयो ? अब नेपालको सम्पूर्ण नदीनाला भारतलाई सुम्पिनुपर्ने वातावरण बनाइँदैछ । प्रचण्ड भारत गएर त्यसैलाई मलजल गरेर आउनुभयो । भारतलाई नेपालको सबै पानी र बिजुली कब्जा गर्नुछ । तर, २०८४ मा एमालेले आए, त्यो सम्भव छैन । अनि आतंक हुँदैन त ?

भूपरिवेष्ठित सुविधा खोज्दा भारतले सीमामा रोक्छ, यो के हो ? एमालेले बारम्बार भनेको छ । अहिले त्यही भएको छ, त्यो के भने कमजोर सरकार भयो भने राष्ट्रियताको रक्षा गर्न सक्दैन, सुशासन दिन सक्दैन । ललिता निवासको छानबिन के यिनीहरुले गरेका हुन् र ? केपी कमरेडको पालामा सुरु गरिएको हो । जलहरी र फलहरी भनेका थिए नि के रहेछ त ? एमालेलाई गलत देखाउन सकिन्छ कि भनेर रचिएको फण्डा त्यसै बिलाएन त ?

विमानस्थलमा हामी कतै जाँदा जुत्ता बेल्ट सबै खोल्छ, पर्स पनि निकाल भन्छ । त्यो ठाउँमा कसरी सुन उम्कन्छ ? दर्जनौं पटक सुन आयो कसरी ? अहिलेको सरकारले जिम्मेवारी लिनुपर्दैन ? पर्दैन भने यो देश कसले चलाएको त ?

विमानस्थलमा हामी कतै जाँदा जुत्ता बेल्ट सबै खोल्छ, पर्स पनि निकाल भन्छ । त्यो ठाउँमा कसरी सुन उम्कन्छ ? दर्जनौं पटक सुन आयो कसरी ? अहिलेको सरकारले जिम्मेवारी लिनुपर्दैन ? पर्दैन भने यो देश कसले चलाएको त ? यो प्रश्नको जवाफ कहाँ पाउने ? यस्तो संवेदनशील ठाउँ हो एयरपोर्ट, जहाँ हाम्रो चैं सियो नि भेट्ने अनि ठूलावडाको क्विन्टलका क्विन्टल सुन नदेख्ने ? यो देशमा कुनै सिस्टम छैन, एमाले सिस्टम राख्न खोज्छ । तर, अरु सिस्टम मान्दैनन् । किनभने सिस्टम भयो भने त लुट्न पाइन्न ।

कांग्रेस-माओवादीको सरकार बन्दा व्यापारीको एजेन्टले बजेट बनाउँछ । गाडी ल्याउँदा भन्सार-कर कम हुन्छ । अब १ हजार गाडी व्यापारीले नेपालभित्र छिराउँछन् अनि कर धेरै बढ्छ । विद्युतिय गाडी यस्तै सेटिङमा आएको हैन ? अनि यिनीहरुलाई नै छानबिन कसले गर्ने ? यो देश दलाल नोकरशाही पूँजीवादले चलाएको भनेको यही हो । त्यसैले जनताको सरकारको लागि एमालेले नै सत्ता सञ्चालन गर्नुपर्छ ।

कमरेड मदनले अफगानिस्तानमा सोभियत संघले आक्रमण गर्दा हामी हरेक हस्तक्षेपको विरोध गर्छौं भन्नुभयो । जनपक्षीय उम्मेदवार घोषणासभामा उहाँले भन्नुभएको थियो- ‘हामी हरेक हस्तक्षेपको विरोध गर्छौं, चाहे त्यो हस्तक्षेप हसियाँ हथौडाको आवरणमा आओस् वा अमेरिकन झण्डामा ।’ त्यसकारण हामी त्यो स्वाभीमानी आवाजलाई बुलन्द गर्ने क्षमता राख्छौं ।

प्रचण्डको पार्टीको के अर्थ छ ? त्यसले गरेको के छ ? यदि केपी कमरेडले रिस्क नलिनु भएको भए अहिले एमाले रहन्थ्यो होला तर कुन रुपमा रहन्थ्यो ? कुन रुपमा भने कांग्रेसकोे पछिलग्गूको रुपमा, दलालको रुपमा रहन्थ्यो । अहिले विदेशी हस्तक्षेपको तारिफ गरेर बस्थ्यो । अनि केपी कमरेडले कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई जोगाउनु भयो, यस कुरालाई मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्न हामीलाई के अप्ठेरो हुन्छ ?

कुनै पनि पार्टी अगाडि बढ्न पहिले नीति अनि नेतृत्व ठीक हुनुपर्छ । हाम्रो नीति पनि ठीक, सिद्धान्त पनि ठीक र नेता पनि ठीक छ । अहिले देशको लागि अत्यावश्यक, निडर र राष्ट्रवादी लोकप्रिय नेता त केपी ओली नै हुन् । त्यस्तो नेता हाम्रो पार्टीमा क्रियाशील छन् भने एमाले कार्यकर्ता निराश हुनुपर्ने जरुरी छैन ।

(नेकपा एमालेका पोलिटव्युरो सदस्य तसुमनराज प्याकुरेलसँग चुडामणी वाग्लेले गरेको कुराकानीमा आधारित)