पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई खुलापत्र

आदरणीय पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहज्यू,

सुरुमै भनिहालौं, म वंशवादमा विश्वास गर्दिनँ, तर त्यसको अर्थ म यो पत्र तपाईँको विरोध गर्न या तथ्यहीन कपोकल्पित कुरा गर्न लेखिरहेको छैन । कुनै बेला शासन सत्ता नै शक्तिशाली वंशले चलाउने व्यवस्था संसारभरि नै रहँदै आएको थियो । मानव सभ्यतामा चेतनाको विकास हुँदै लोकतान्त्रिक अवधारणा बलियो हुँदै गएपछि भने वंशीय शासन व्यवस्थामा कमी आउन थाल्यो । हाल विश्वका ४३ देशमा कुनै न कुनै स्वरूपको राजतन्त्र छ । तीमध्ये १५ वटा देशले भने बेलायतका राजारानीलाई विम्बात्मक रूपमा राष्ट्र प्रमुख मान्ने गरेका छन् ।

बेलायत स्वयम्मा पनि राजतन्त्रको स्वरूप सेरेमोनियलमात्र हो । राज्य सञ्चालनमा भने तिनै देशका जनताबाट चुनिएका प्रतिनिधिहरूकै शासन हुने गरेको छ । बाँकी २८ मध्ये पनि ६ देशमा मात्र सक्रिय राजतन्त्र छ । बाँकी २२ वटामा भने संवैधानिक राजतन्त्र हो । यसको अर्थ के हो भने राजतन्त्रको सान्दर्भिकता सकिँदै जाँदा जो-जसले जनतासँग सम्झौता गरेर आफू संवैधानिक परिधिभित्र सेरेमोनियल रूपले बस्न चाहे, ती राजसंस्थामात्र टिकेको इतिहासका तथ्यले दर्शाउँछ । सक्रिय राजतन्त्र भएका ६ मध्ये ५ मुलुक धार्मिक सापेक्ष मुलुक हुन् ।

सम्माननीय पूर्वराजा,

अब अलिकता हाम्रो देशसँग सान्दर्भिक भएका र तपाईँका अनुयायीहरूले उदाहरण दिएर नथाक्ने केही मुलुकहरूको इतिहासलाई विश्लेषण गरौँ । सर्वप्रथम तपाईँका समर्थकहरू संसदीय लोकतन्त्रको जननी मानिने बेलायतको उदाहरण दिन अग्रसर हुन्छन्, तर तपाईँलाई त थाहा छ नि बेलायतमा जुन बेला संसदीय अभ्यास हुँदै थियो, त्यो दुनियाँमै नयाँ प्रयोग भइरहेको थियो । आजको युग त थिएन । संसदसँग मतभेद हुँदै गर्दा तत्कालीन राजा चार्ल्स प्रथमलाई काटिएको थियो । त्यसपश्चात् गृहयुद्ध अन्त्य भयो र संरक्षकको रूपमा ओलिभर क्रामवेल आए । उनले एक किसिमको डिक्टेटरकै रूपमा शासन गरे । आजको जस्तो राजतन्त्र अन्त भएर एकै पटक पूर्ण लोकतन्त्र आएको अवस्था थिएन । तपाईँका समर्थकहरू यो बताउँदैनन् कि ओलिभर क्रामवेलको मृत्युपश्चात संरक्षकको रूपमा उनकै छोरा रिचर्ड क्रामवेल आए । यसरी राजा नामले हटाए पनि वंशीय सरकारबाट तत्कालीन बेलायत बाहिर आउन सकेको थिएन ।

तपाईँका समर्थकहरू यो बताउँदैनन् कि ओलिभर क्रामवेलको मृत्युपश्चात संरक्षकको रूपमा उनकै छोरा रिचर्ड क्रामवेल आए । यसरी राजा नामले हटाए पनि वंशीय सरकारबाट तत्कालीन बेलायत बाहिर आउन सकेको थिएन ।

ओलिभर क्रामवेल नै उनको शैलीले अलोकप्रिय भइसकेका थिए । झन् उनका छोरा त एक कमजोर नेता सावित भए । त्यसैले प्रोटेक्टोरेट सरकार नै कमजोर बन्न पुग्यो । त्यस्तो अस्थिरताको बेला जनताले स्थिरता खोज्न थाले । अहिलेको जस्तो सुदृढ लोकतन्त्र भएको बेला थिएन त्यो । त्यस्तो सङ्क्रमणकालीन अवस्थामा बेलायतको संसदले चार्ल्स दोस्रोलाई निमन्त्रणा गर्छन् र सेरेमोनियल रूपले राजा बस्न मान्छन् । हालसम्म पनि बेलायतमा राजा सेरेमोनियल छन् ।

प्रिय पूर्वराजा,

तपाईँ ती आफ्ना समर्थकहरूलाई बताइदिनु कि नेपाली जनता र सदनले त्यस्तो मौका ४६ सालको आन्दोलनपछि राजसंस्थालाई दिइसकेको थियो । एक पटक हरण भएको प्रजातन्त्र पुनः प्राप्त भएपश्चात् पनि देशका राजनीतिक दलहरूले बेलायतको भन्दा शक्तिशाली संवैधानिक राजाको रूपमा नेपालको राजतन्त्रलाई राजनीतिक स्पेस दिएकै हो नि ! उनीहरूले बिर्सेका हुन् भने पनि तपाईँले सम्झाइदिनुस् कि तत्कालीन राजा वीरेन्द्रको वंशनाशपश्चात् तपाईँले नै भद्र सहमति भत्काएर सक्रिय हुन खोज्नुभएको हो भनेर ।

त्यसपछि मात्र जनता गणतन्त्रको पक्षमा आवाज उठाउन बाध्य भएका हुन् । तपाईँका हजार गल्तीका वाबजुद पनि सांस्कृतिक र बेबी किङको प्रस्ताव मूलधारका राजनीतिक दलले त गरेकै हुन् । तपाईँ नै बेलायतको जस्तो राजा भएर बस्न नचाहेकाले शाहवंशीय राजसंस्था इतिहास बन्न पुगेको कुरा तपाईँका बुझेर पनि बुझ पचाइरहेका समर्थकहरूलाई बुझाइदिनुस् न !

महोदय,

अब अरु धेरै देशका राजतन्त्रको इतिहास खोतल्नुको कुनै अर्थ छैन । अलि बढी चर्चा हुने कम्बोडियाको राजसंस्थाको कुरा गरौँ । कम्बोडियामा पनि त राजसंस्था पुनःस्थापित भएको थियो नि भन्ने राजावादीहरूलाई सम्झाइदिनुस् न कि तत्कालीन कम्बोडियन राजा नरोडोम सिहानुकले आफ्ना बुवालाई राजगद्दी सुम्पिएर चुनाव लड्न गएका थिए । उनी जनताबाट निर्वाचित प्रधानमन्त्री थिए । उनी देश बाहिर भएका बेला तत्कालीन जनरल लोन नोलले सैनिक ‘कु’ गरेर राजतन्त्र हटाएका थिए, जनताले होइन । त्यसरी स्थापित भएको गणतन्त्रविरुद्ध सिहानुक कम्युनिष्टसँग मिलेका थिए । कम्युनिष्ट नेता पोलपोटको नेतृत्व रहेको खेमर रोज सत्तालाई हटाएर भियतनाम समर्थित सरकार स्थापना भयो ।

कम्बोडियामा संवैधानिक राजा भए पनि राजाकै जेठो छोरा राजा हुन मिल्दैन । राजा छान्ने छुट्टै काउन्सिल हुने गर्छ । यो सबै तिनीहरूले पढेर पनि बुझ्न मान्दैनन् । तपाईँलाई ईश्वरको अवतार मान्ने भएकाले कृपया यति सत्य सम्झाइदिनुस् न है !

त्यसपछि कम्बोडिया गृह द्वन्द्वमा फस्यो । सन् १९९१ को पेरिस शान्ति सम्झौता र १९९३ को संविधानपश्चात् भने जनतामा लोकप्रिय रहेकै सिहानुक राजाका रूपमा स्थापित हुन पुगे । कम्बोडियामा संवैधानिक राजा भए पनि राजाकै जेठो छोरा राजा हुन मिल्दैन । राजा छान्ने छुट्टै काउन्सिल हुने गर्छ । यो सबै तिनीहरूले पढेर पनि बुझ्न मान्दैनन् । तपाईँलाई ईश्वरको अवतार मान्ने भएकाले कृपया यति सत्य सम्झाइदिनुस् न है ! स्पेन, इटली र अफगानिस्तानको पनि सतही विश्लेषण गरिरहने तपाईँका समर्थकहरूको बुद्धिमतामा म त प्रश्न गर्न चाहन्न, तर गलत तर्क गर्ने आफ्नालाई तपाईँले त सम्झाउनै पर्छ कि ?

सम्मानसाथ,

एउटा अलिक फरक कुरा पनि जोड्न चाहन्छु । म विश्वास गर्न चाहन्छु, तपाईँ शान्ति नै चाहनुहुन्छ । तपाईँलाई थाहा छ नि राजतन्त्र र तानाशाही व्यवस्थामा जनताले आफ्नो बोली बोल्न पाउँदैनन् । अनि आफ्ना मत राख्न पाउँदैनन् । त्यसकारण आन्दोलनहरू हुने गरेको छ । कतिपय अवस्थामा हिंसात्मक पनि भएका छन्, तर लोकतन्त्रमा त फरक विचार राख्न पाइन्छ । नेपालमै पनि दलहरू राजतन्त्र र राणा शासनमा प्रतिबन्धित थिए । तपाईँले नै शासन हातमा लिँदा राजनीतिक दलका नेताहरूलाई नजरबन्दमा राख्नुभयो । अनि कतिलाई जेल चलान गर्नुभयो । सञ्चारका माध्यमहरू बन्द गर्नुभयो । पत्रपत्रिकामा सम्पादकको भन्दा सेनाको शक्ति बढी देखियो, तर लोकतन्त्रमा त राजावादी पनि हुन पाइन्छ, पाइरहेकै छ ।

आफ्नो विचारले जनताको मन जितेर सत्ता प्राप्ति गरी त्यसअनुसारको निर्णय लिन स्वतन्त्रता लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा हुन्छ, तर हेर्नु न चुनावमा राजतन्त्र विचार बोकेका दलहरूको अवस्था निरीह हुन्छ । धेरै जस्तो ठाउँमा जमानत जफत भएको छ । हालै भएको दुई उपनिर्वाचनमा त पुरातनवादी सोच भएका दलहरूको अवस्था झन् दयनीय भएको छ । शान्तिपूर्ण मतदानको माध्यमबाट विचार स्थापित हुनसक्ने व्यवस्था भएको अवस्थामा तपाईँका समर्थकहरू हिंसा र सामाजिक अराजकताको बाटो रोजिरहेका छन् ।

आफ्नो विचारले जनताको मन जितेर सत्ता प्राप्ति गरी त्यसअनुसारको निर्णय लिन स्वतन्त्रता लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा हुन्छ, तर हेर्नु न चुनावमा राजतन्त्र विचार बोकेका दलहरूको अवस्था निरीह हुन्छ । धेरै जस्तो ठाउँमा जमानत जफत भएको छ ।

उनीहरू समाजमा निराशा बढ्यो भनिरहेका छन्, धार्मिक सहिष्णुता खलबलियो भनिरहेका छन् । अनि जातीय सद्भाव खलबलियो भनिरहेका छन्, तर खासमा उनीहरू सामाजिक निराशा बढोस्, धार्मिक सहिष्णुता खलबलियोस्, जातीय सद्भाव खलबलियोस् भन्ने चाहन्छन् । जनताको मन जित्न नसकेपछि यस्तै अराजकता र द्वन्द्वमा सैनिक कुको माध्यमबाट राजतन्त्र व्युँताउन चाहन्छन्, तर उनीहरूलाई सम्झाइदिनुस् कि तपाईँ त्यस्तो हिंसाको माध्यमबाट पुनःस्थापित हुन चाहनुहुन्न भनेर । लोकतन्त्रमा जनताको मन जित्ने भनेको चुनावको मतदानबाट हो, सामाजिक सञ्जालको लाइक-कमेन्ट र केही हजारको र्‍यालीले होइन भनेर उनीहरूलाई निर्देशनात्मक चेतावनी दिइदिनुस् न है !

अन्तमा,

यी तपाईँका समर्थकहरू तपाईँको आडमा आफ्नो गुमेको केन्द्रीकृत शक्ति आर्जन गर्न खोजिरहेका छन् । जनताबाट उनीहरू अस्वीकृत भइसकेको परिवेशमा तपाईँको रहेबचेको साख दाउमा लगाउन खोजिरहेका छन् । यिनीहरू कतिसम्म भ्रमको खेती गर्छन् भने हिजोसम्म प्रत्यक्ष र संवैधानिक राजतन्त्रले गर्न नसकेको काम अधिकारविहीन खोपीमा राखेको राजाले गर्न सक्छन् भनिरहेका छन् । उनीहरूको भित्री षड्यन्त्र अहिले कुनै स्वरूपमा राजतन्त्र स्थापित गर्न सकियो भने फेरि कुनै न कुनै अराजकता र षड्यन्त्रमार्फत शक्ति हातमा लिने प्रपञ्च रच्नेछन् । तपाईँ त यिनीहरूका यस्तो षड्यन्त्रको शिकार भइसक्नु भएको छ नि !

मलाई थाहा छ, तपाईँ यस्ता उक्साहटमा फस्नुहुन्न भनेर, तर पनि मेरा लागि त तपाईँ मानिस हो, भगवान होइन । त्यसैले तपाईँबाट मानवीय त्रुटि नहोस् भनेर अनुरोध गर्दछु । तपाईँलाई त विश्व इतिहास थाहा छ । अनि नेपाली इतिहासको त तपाईँ साक्षी हो । अब पनि लोकतान्त्रिक प्रक्रियाभन्दा बाहिर गएर लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको विकल्प खोज्ने हो भने त्यसको अन्त एउटामात्र छ । त्यो तपाईँलाई राम्रोसँग थाहा छ । त्यसैले तपाईँको एक शुभचिन्तकको नाताले मैले भनेका यी कुराहरू गम्भीर भएर मनन गर्नुहुनेछ भन्ने विश्वास लिएको छु । त्यसो हुन नसकेमा जनताले लिएको निर्णय मेरो पनि हुनेछ र त्यसबेला यी तपाईँका समर्थकको त केही जाँदैन, तर तपाईँ भने जनताको नासो होइन, आफ्नै व्यक्तिगत नासो पनि कोही कसैलाई फर्काउन सक्ने अवस्थामा रहनु हुनेछैन ।

नेपालको जय होस् !
पशुपतिनाथले हामी सबैको कल्याण गरून् ।

हार्दिक अभिवादनसहित
आशिष रेग्मी