दिल्लीमा आम आदमीकाे पतन र नेपाली वैकल्पिक शक्तिले सिक्नुपर्ने पाठ

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी, स्वतन्त्र निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरू जस्ता वैकल्पिक राजनीतिक शक्तिहरू परम्परागत दलहरूको वर्चस्वलाई चुनौती दिँदै अगाडि बढिरहेको सन्दर्भमा नेपालको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा अहिले नयाँ लहर आएको छ । यद्यपि यी नयाँ दलहरूले नेपालका राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा नयाँ दिशा दिन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने उद्देश्य राखेको भए पनि छिमेकी मुलुक भारतको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यबाट सिक्नुपर्ने महत्त्वपूर्ण पाठहरू छन् । विशेष रूपमा, भारतको आम आदमी पार्टीको उदय र पछिल्लो दिल्ली विधानसभाको चुनावमा आएको भारी गिरावटसँगै भारतीय जनता पार्टीको दिल्ली विधानसभामा पुनः उदयका चालिएका रणनीतिहरू नेपालका नयाँ दलहरूको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण शिक्षा प्रदान गर्न सक्छन् ।

आम आदमी पार्टीको उदय र पतनः नेपाललाई पाठ

आम आदमी पार्टीको दिल्लीमा भएको चमत्कारी उदय भारतीय राजनीति इतिहासमा एउटा आकर्षक उदाहरण बनेको थियो । सन् २०१३ मा स्थापना भएको आम आदमी पार्टीले भ्रष्टाचारविरोधी आन्दोलनको नेतृत्व गर्दै सरकारी सेवाहरूको प्रवाह सुधारको वाचा गर्दै सन् २०१५ मा ६७ मध्ये ६७ सीट जितेर पार्टीले अभूतपूर्व सफलता प्राप्त गरेको थियो । यो अप्रत्याशित सफलता पार्टीको प्रचार रणनीति, पारदर्शिता र भ्रष्टाचारविरोधी रचनात्मक दृष्टिकोणमा आधारित थियो ।

भ्रष्टाचार, शिक्षा, स्वास्थ्य र सार्वजनिक सेवामा सुधार समावेश गरेको आम आदमी पार्टीको सफलता दिल्लीका शहरवासीहरूको बीचमा जनताको वास्तविक मुद्दाहरूमा ध्यान दिनु थियो । नागरिकहरूलाई आकर्षित गर्न पार्टीको मुख्य रणनीति भनेको दिल्लीका साझा मुद्दाहरूमा गहिरो संलग्नता र भ्रष्टाचारमुक्त प्रशासनको वचन दिने थियो । यसरी आम आदमी पार्टीले विकासको लागि एक नयाँ मार्ग प्रशस्त गर्दै पुराना दलहरूको राजनीतिक वर्चस्वलाई चुनौती दियो, तर दिल्लीको सीमित सफलता पछिका वर्षहरूमा आम आदमी पार्टीलाई राष्ट्रियस्तरमा आफ्नो प्रभाव फैलाउन कठिनाइ भएको थियो । पार्टीले राष्ट्रियस्तरमा आफ्नो उपस्थिति बनाउन नसकेका कारण दिल्लीको मात्र प्रभाव भनेको जस्तो सीमित रह्यो । सन् २०१७ मा पञ्जाब र गोवामा राज्य चुनाव लड्दा पार्टीले कुनै महत्वपूर्ण स्थान प्राप्त गर्न सकेन । यसको अर्थ, दिल्लीको सफलता कुनै पनि पार्टीको लागि राष्ट्रियस्तरमा सफलताको ग्यारेन्टी हुँदैन ।

त्यसैगरी आम आदमी पार्टीको गिरावटको मुख्य कारण यसको राष्ट्रिय रणनीतिमा कमजोरी र त्यसको लक्ष्यमा स्पष्ट नहुनु थियो । पार्टीले केन्द्रमा ठूलो प्रदर्शन गर्ने उद्देश्य राख्दा आफ्ना विचार र उद्देश्यमा अस्पष्टता देखाउँदै नीति र योजनामा स्पष्टता ल्याउन सकेन । यसले पार्टीलाई राष्ट्रियस्तरमा विस्तार गर्न असफल बनायो । पार्टीको आन्तरिक संघर्ष र गठबन्धनको असमर्थता पनि यसको कमजोरीका कारण बने । आम आदमी पार्टीको आन्तरिक असहमतिहरू, नेतृत्वको संघर्ष र विभिन्न राज्यमा उपयुक्त संगठनात्मक संरचनाको अभावले पार्टीको प्रभाव घटायो ।

आम आदमी पार्टीको गिरावटको मुख्य कारण यसको राष्ट्रिय रणनीतिमा कमजोरी र त्यसको लक्ष्यमा स्पष्ट नहुनु थियो । पार्टीले केन्द्रमा ठूलो प्रदर्शन गर्ने उद्देश्य राख्दा आफ्ना विचार र उद्देश्यमा अस्पष्टता देखाउँदै नीति र योजनामा स्पष्टता ल्याउन सकेन ।

यसको गिरावटले एउटा महत्त्वपूर्ण पाठ सिकाउँछ, एक पार्टीको उदय केवल स्थानीय वा क्षेत्रीय सफलता मात्रमा निर्भर रहन सक्दैन । जबसम्म पार्टीको दृष्टिकोण, योजनाहरू र रणनीतिहरू स्पष्ट र राष्ट्रियस्तरमा स्वीकार्य हुँदैन, तबसम्म तीव्र वृद्धि टिकाउ हुँदैन । आम आदमी पार्टीको अनुभवले लामो समयसम्म टिक्न पार्टीको नीति र दृष्टिकोणलाई स्पष्ट र व्यावसायिक बनाउनुपर्ने देखिन्छ, जसले मतदाताको विश्वास कायम राख्न सक्नेछ । नेपालका नयाँ दलहरूले पनि आम आदमी पार्टीको यो अनुभवबाट सिकेर आफ्नो राजनीतिक दृष्टिकोणलाई स्पष्ट र व्यावसायिक बनाउन पर्नेछ, जसले जनताको विश्वास जित्ने र दीर्घकालीन सफलता हासिल गर्ने सम्भावना बढाउँछ ।

दिल्लीमा भाजपाको पुनरोदय

दिल्ली विधानसभामा भारतीय जनता पार्टीको पुनरोदय नेपालका नयाँ राजनीतिक दलहरूको लागि एक महत्त्वपूर्ण सिकाइको स्रोत बन्नसक्छ । सन् २००४ को आमचुनावमा भारतीय जनता पार्टीलाई पराजयको सामना गर्नुपरेको थियो । त्यसपछि पार्टीले नयाँ दृष्टिकोण र रणनीतिहरूसँग आफूलाई पुनःस्थापित गर्ने चुनौतीको सामना गरेको थियो । यस यात्रामा भाजपाले विकास र राष्ट्रियताका आधारमा आफ्नो अभियानलाई उभ्यायो, जसको परिणाम सन् २०१४ को आमचुनावमा पार्टीलाई ऐतिहासिक विजय दिलायो ।

सन् २००४ पछि भाजपाले ठूलो रणनीतिक बदलाव ल्यायो र आफ्नो परम्परागत हिन्दूत्व र सांस्कृतिक मुद्दाहरूको सट्टामा विकास र राष्ट्र निर्माणका विषयमा बल दियो । पार्टीले भारतीय समाजका प्रत्येक वर्गको समस्या बुझ्न र त्यसको समाधानमा ध्यान दिने उपायहरू अपनायो । जसले गर्दा वर्तमान प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको नेतृत्वमा सन् २०१४ को आमचुनावमा भारतको संसदमा स्पष्ट बहुमत प्राप्त गर्दै ५४२ मध्ये २८२ सीट जित्न सफल भएको थियो ।

भाजपाको पुनरोदयको कागजात भनेको पार्टीको राष्ट्रिय दृष्टिकोण र स्पष्ट विकासवादको एजेन्डामा थियो । भाजपा र मोदीले ‘सबका साथ, सबका विकास’ जस्तो नारा दिँदै देशभरि गरिब, दलित, आदिवासी र अन्य उपेक्षित वर्गका जनताको समर्थन प्राप्त गर्न मद्दत गर्‍यो । मोदीको नेतृत्वमा भाजपाले आत्मनिर्भर भारतको परिकल्पना प्रस्तुत गर्दै रोजगार, आधारभूत संरचनाको विकास र डिजिटल भारत जस्ता पहलहरूलाई प्राथमिकता दियो । यसले भाजपालाई लोकप्रिय बनाउँदै चुनावी प्रचारको लागि भरपर्दो आधार बनाएको थियो ।

डिजिटल मिडिया र सोसल मिडियाको प्रभाव

भाजपाको सफलता खासगरी डिजिटल मिडिया र सोसल मिडियाको सशक्त प्रयोगमा आधारित थियो । भारतीय राजनीतिमा सन् २०१४ को चुनावमा सोसल मिडियाको प्रभाव उल्लेखनीय रूपमा बढेको थियो र मोदीको नेतृत्वमा भाजपाले यसलाई आफ्नो मुख्य ताकत बनायो । फेसबुक, एक्स, यूट्युब र अन्य प्लेटफर्महरूको माध्यमबाट पार्टी प्रत्यक्ष रूपमा युवा मतदातासम्म सन्देश पुर्‍याउन सफल भयो ।

विशेषगरी मोदीका अभियानका लागि विभिन्न डिजिटल योजनाहरू बनाउँदै सन्देशको प्रचार र सही समयमै जनताको बीचमा जनचेतना फैलाउने ध्यान थियो । ‘मोदीजी के साथ’ अभियान, मोदीका भाषणहरू, प्रचारक भई प्रचार चलाउने सन्देशहरू र सशक्त सोसल मिडिया नेटवर्कले युवा मतदाताको विश्वास जित्न महत्वपूर्ण भूमिका खेले । जसले गर्दा खासगरी शहरी क्षेत्रमा भाजपाले युवा, प्रौद्योगिकी-साक्षर र नयाँ पुस्ताका मतदाताको साथ र समर्थन पाउन सक्यो ।

राष्ट्रियता र विकासका दृष्टिकोणले पार्टीलाई बलियो बनायो

भाजपाको पुनरोदयको अर्को महत्त्वपूर्ण पक्ष भनेको राष्ट्रियता र विकासका मुद्दामा पार्टीको दृढ विश्वास थियो । मोदीको नेतृत्वमा पार्टीले भारतीय संस्कृतिको गर्व, सीमा सुरक्षा र राष्ट्र निर्माणका पक्षमा विचार गर्दै मतदातालाई आकर्षित गर्‍यो । विदेश नीति, स्वच्छ भारत अभियान, डिजिटल भारत र मेक इन इन्डिया जस्ता योजनाहरूले देशका हरेक क्षेत्रका जनतालाई आश्वस्त पार्दै भाजपा देशको समृद्धिको लागि काम गर्दैछ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न सफल भयो ।

राष्ट्रियता महत्त्वपूर्ण भए पनि नागरिकहरूलाई आर्थिक अवसरहरू, आधारभूत सेवा सुधार र समृद्धिको स्पष्ट खाका चाहिन्छ । नेपालमा ‘राष्ट्रियता’ को मुद्दा धेरै दलहरूले उठाए पनि त्यसलाई ठोस आर्थिक योजनासँग जोडेर प्रस्तुत गर्न सकेका छैनन् ।

भाजपाको रणनीतिक दृष्टिकोण राष्ट्रियता र विकासको सन्तुलनमा आधारित थियो । यो दृष्टिकोणले भारतको एकता र विविधतामा विश्वास राख्ने देशको नागरिकलाई एकजुट गर्‍यो । पार्टीले भारतको ऐतिहासिक र सांस्कृतिक मूल्यहरूको सम्मान गर्दै समकालीन समस्याहरूको समाधान प्रस्तुत गर्‍यो । यसले मतदातालाई प्रेरित गर्‍यो र देशको भविष्यलाई उज्ज्वल बनाउने विश्वास दिलायो ।

नेपालका नयाँ दलहरूको लागि चुनौती र रणनीतिक पाठ

नेपालका नयाँ दलहरूले भाजपाको अनुभवबाट धेरै महत्त्वपूर्ण पाठहरू लिन सक्छन् । पहिलो- यी दलहरूले पार्टीको राष्ट्रिय दृष्टिकोणको महत्त्वलाई बुझ्नुपर्छ । एक क्षेत्रीय दल वा स्थानिक मुद्दामा मात्र सीमित हुनुले पार्टीको दीर्घकालीन सफलता सुनिश्चित गर्न सक्दैन । यदि रास्वपा जस्ता दलहरूले नेपालका हरेक क्षेत्रमा जनताको वास्तविक समस्यामा ध्यान दिन र देशव्यापी समाधानहरू प्रस्तुत गर्न सफल हुन्छन् भने तिनीहरूले आगामी २०८४ को चुनावमा राष्ट्रव्यापी सफलता पाउन सक्छन् ।

दोस्रो- डिजिटल मिडिया र प्रौद्योगिकीको प्रयोग अझ प्रभावकारी हुन आवश्यक छ । फेसबुक, एक्स, टिकटक र अन्य डिजिटल प्लेटफर्महरूमा राजनीतिक सन्देश फैलाउन पार्टीहरुलाई एक सशक्त रणनीति अपनाउनुपर्ने छ । यसले युवा मतदातासम्म पुग्न र उनीहरूको मनोवृत्ति परिवर्तन गर्न सहयोग पुर्‍याउन सक्छ ।

विकास र राष्ट्रियता जस्ता मुद्दामा पार्टीको स्पष्ट दृष्टिकोण र सशक्त नेतृत्व महत्त्वपूर्ण हुनेछ । पार्टीको नारा र दर्शनलाई मात्र राजनीतिक प्रचारको माध्यम बनाउनुभन्दा जनताको जीवनमा वास्तविक परिवर्तन ल्याउने योजनाहरू ल्याउनुपर्ने छ । यसरी नेपालका नयाँ दलहरूले दीर्घकालीन प्रभाव र सफलता हासिल गर्न भाजपाको रणनीतिक सोच र डिजिटल मिडिया प्रयोगका साथसाथै राष्ट्रिय दृष्टिकोण र विकासका योजनामा ध्यान दिनुपर्छ ।

साझेदारी र विपक्षसँगको राजनीतिक लचिलोपना

भाजपाको सफलता यसको रणनीतिक गठबन्धनमा रहेको थियो । पार्टीले विभिन्न क्षेत्रीय दलहरूसँग सहकार्य गर्दै आफ्नो स्थिति मजबुत बनायो । यसलाई ध्यानमा राख्दै नेपालका नयाँ राजनीतिक दलहरूले गठबन्धन निर्माण गर्दा आफ्नो पहिचान गुमाउन नदिनु पर्ने महत्त्वपूर्ण पाठ सिक्नुपर्छ । रास्वपा जस्ता दलहरूलाई पनि आफ्नो विशेष पहिचान कायम राख्दै विभिन्न दलहरूसँग सहकार्य गरेर बलियो गठबन्धन बनाउनुपर्ने छ । यद्यपि आम आदमी पार्टीले गठबन्धनमा असहमतिका कारण केही चुनौतीहरू भोग्नुपरेको तथ्यबाट नेपालका नयाँ पुराना दलहरूले पनि गठबन्धनहरूमा सन्तुलन राख्न सिक्नुपर्नेछ ।

आम आदमी पार्टीको खुम्चाइको एक प्रमुख कारण थियो- अत्यधिक वचन दिने र ती वचनहरूलाई वास्तविकतासँग मेल नखाने अवस्थामा पूरा गर्न नसक्नु । आम आदमी पार्टीले आफ्नो अभियानको सुरुमा भ्रष्टाचारमुक्त सरकार, स्वास्थ्य र शिक्षा क्षेत्रमा सुधार र छिटो परिणाम दिने वचनहरू दियो, तर जब पार्टी सरकारमा आयो, यसले यथार्थमा सामना गर्नुपर्ने जटिलताहरू र प्राविधिक समस्याहरूको कारण ती वचन पूरा गर्न असमर्थ रह्यो ।

विश्वव्यापी रूपमा राजनीतिक परिवर्तनहरूलाई हेर्दा नेपालमा पनि परम्परागत दलहरूप्रति असन्तोष बढ्दै गएको छ, जसले नयाँ शक्ति उदय गर्ने अवसर प्रदान गरेको छ, तर अवसरको सदुपयोग गर्न सक्षम रणनीति अपनाउन नसक्ने हो भने यी दलहरू पनि अल्पायुमै इतिहास बन्न सक्छन् ।

जनताले अपेक्षाहरू राखेका थिए कि आम आदमी पार्टीको जितले उनीहरूको जीवनस्तर सुध्रिनेछ र तात्कालिक परिणामहरू ल्याउनेछ, तर जब तिनीहरूका योजनाहरू लागू गर्दा वास्तविकता र चुनौतीहरूको सामना गर्न पर्‍यो, पार्टीलाई झूटा वचनहरूको लागि आलोचना गर्न थालियो । कार्यान्वयनको अभाव र योजनाहरूको यथार्थसँग मेल नखानुले आम आदमी पार्टीको जनमतमा गिरावट ल्यायो । यद्यपि पार्टीका नेता भ्रष्टाचारविरोधी र प्रशासनिक सुधारका पक्षमा दृढ रहेका थिए ।

नेपालका नयाँ दलहरूले आम आदमी पार्टीको यस अनुभवबाट महत्त्वपूर्ण पाठ सिक्नुपर्छ । ती दलहरूले चुनावी घोषणापत्रमा अत्यधिक वचनहरू दिनुको सट्टा यथार्थमा लागू गर्न सकिने, व्यावहारिक र सम्भाव्य योजनाहरू प्रस्तुत गर्न महत्त्वपूर्ण छ । नेपाल जस्तो संसाधन र संरचनागत चुनौतीहरू भएको विकासशील राष्ट्रका नागरिकहरूले अपेक्षाकृत तीव्र र बृहत् परिवर्तन देख्ने, भोग्ने र अनुभव गर्ने आशा राख्छन् । यद्यपि त्यसको लागि योजनामा स्पष्टता र प्राथमिकताहरूको मिश्रण हुनु आवश्यक छ ।

यथार्थवादी र सम्भाव्य योजनाहरू बनाउनाले जनतामा विश्वास कायम राख्न मद्दत गर्छ । यदि पार्टीले जनताको दैनिक समस्याहरू जस्तैः शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, रोजगार, र आधारभूत संरचनाका सुधारहरूलाई प्राथमिकतामा राखेर योजनाहरू बनाउँछ भने जनताले यसलाई वास्तविक र व्यावहारिक समाधानको रूपमा स्वीकार्नेछन् । उदाहरणका लागि स्वच्छता, शिक्षा सुधार र रोजगार सृजनामा सस्तो र सुलभ उपायहरू प्रस्तुत गर्दा ती योजनाहरूलाई जनसमुदायले चाँडै अनुभव गर्न सक्छन्, जसले गर्दा राजनीतिक दलहरूलाई जनतामा सशक्त बनाउँछ ।

नेपाली दलहरूले आगामी समयमा वचन दिने क्रममा जनताको समस्याहरूको व्यवहारिक समाधान प्रस्तुत गर्न ध्यान दिनुपर्छ । उदाहरणका लागि काठमाडौं उपत्यकामा ट्राफिक जाम, सडकको अवस्था सुधार र जलवायु परिवर्तनका समस्याहरूलाई समाधान गर्ने ठोस योजनाहरू राख्नुपर्छ । यसलाई क्रमिक रूपमा लागू गर्दा जनताको विश्वास जित्न र दीर्घकालीन समर्थन प्राप्त गर्न सम्भव हुनेछ । नेपालका नयाँ दलहरूले वचन दिने क्रममा यथार्थपरक र सम्भाव्य योजनाहरू प्रस्तुत गरेरमात्रै जनताको विश्वास जित्न सक्छन् र दीर्घकालीन राजनीतिक स्थिरता प्राप्त गर्न सफल हुन सक्छन् । आम आदमी पार्टीको उदाहरणले अत्यधिक वचन र त्यसको कार्यान्वयनको असफलताले जनतामा असन्तोष र नकारात्मक प्रतिक्रियाहरू फैलाउन सक्छ ।

परिवर्तित राजनीतिक विचारधारा, राष्ट्रियता र विकासको मिश्रण

भाजपाको सफलता राष्ट्रियताको भावना र विकासमूलक नीतिहरूको सन्तुलनमा निर्भर रह्यो । पार्टीले हिन्दू राष्ट्रवादलाई आफ्नो आधार बनाउँदै भारतीय पहिचानलाई बलियो बनाउन प्रयास गर्‍यो, जुन मतदाताका लागि एकजुट गर्ने कारक बन्यो, तर केवल राष्ट्रवादका नाराले मात्र चुनाव जित्न नसकिने भएकाले भाजपाले विकासलाई पनि केन्द्रमा राख्यो । मोदी सरकारको ‘सबका साथ, सबका विकास’ अभियानले पिछडिएका वर्गका लागि सामाजिक तथा आर्थिक सुधारका ठूला योजनाहरू अगाडि ल्यायो । आधार कार्ड प्रणालीलाई व्यापक बनाउँदै डिजिटल आर्थिक पहुँच बढाउने, आत्मनिर्भर भारत अभियान सञ्चालन गर्ने, स्मार्ट सिटीहरू निर्माण गर्ने र ठूला पूर्वाधार परियोजनाहरू अगाडि बढाउने रणनीतिहरू भाजपाको आर्थिक दृष्टिकोणलाई बलियो बनाउने प्रमुख पक्षहरू थिए ।

भाजपाले रणनीतिक रूपमा राष्ट्रियता र विकासबीचको सन्तुलन कायम गर्दै चुनाव जित्ने बलियो अभियान चलायो । उदाहरणका लागिः पुलवामा आक्रमणपछि ‘राष्ट्रको सुरक्षालाई सर्वोपरि राख्नुपर्छ’ भन्ने भावनात्मक लहर सिर्जना गर्दै पार्टीले राष्ट्रवादी मतदाताको समर्थन बलियो बनायो । मोदी सरकारले भारतलाई आर्थिक रूपमा बलियो बनाउने दाबी गर्दै युवा तथा उद्यमशील नागरिकहरूलाई आकर्षित गर्न ‘मेक इन इन्डिया’, ‘स्टार्टअप इन्डिया’ र ‘डिजिटल इन्डिया’ जस्ता योजनाहरू प्रस्तुत गर्‍यो ।

जनताले आदर्श नाराभन्दा व्यवहारिक समाधान खोजिरहेका हुन्छन् । नेपालका नयाँ राजनीतिक दलहरूले शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधार विकास, रोजगारी सिर्जना, भ्रष्टाचार नियन्त्रण र सुशासनका लागि स्पष्ट र कार्यान्वयन गर्न सकिने नीति ल्याउन आवश्यक छ ।

नेपालका नयाँ दलहरूले यसबाट सिक्नुपर्ने प्रमुख कुरा के हो भने केवल राष्ट्रिय पहिचान र गौरवको मुद्दा उठाएर मात्र चुनाव जित्न सकिँदैन । राष्ट्रियता महत्त्वपूर्ण भए पनि नागरिकहरूलाई आर्थिक अवसरहरू, आधारभूत सेवा सुधार र समृद्धिको स्पष्ट खाका चाहिन्छ । नेपालमा ‘राष्ट्रियता’ को मुद्दा धेरै दलहरूले उठाए पनि त्यसलाई ठोस आर्थिक योजनासँग जोडेर प्रस्तुत गर्न सकेका छैनन् ।

नेपालका नयाँ दलहरूले अपनाउन सक्ने रणनीतिहरू

नेपालमा पनि राष्ट्रिय गौरवका मुद्दाहरूले जनताको भावना समेट्न सक्छ, तर केवल भावना पर्याप्त हुँदैन । राष्ट्रियताको अवधारणालाई व्यवहारिक विकास योजनासँग जोड्नुपर्ने आवश्यकता छ । नेपालका नयाँ दलहरूले विकास र रोजगारी सृजनालाई प्राथमिकतामा राखेर चुनावी अभियान सञ्चालन गर्नुपर्छ । राष्ट्रियताको कुरा गर्दा त्यसलाई आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रसँग जोड्न सकिन्छ । उदाहरणका लागि आयातमा अत्यधिक निर्भर अर्थतन्त्रलाई घटाएर स्थानीय उत्पादन र निर्यात बढाउने योजना ल्याउनु आवश्यक छ ।

डिजिटल नेपाल, स्मार्ट सिटीहरू, यातायात सुधार र नवप्रवर्तन प्रवर्द्धन जस्ता नीतिहरू नयाँ राजनीतिक शक्तिहरूका लागि महत्त्वपूर्ण बन्नसक्छ । भारतले युवा पुस्तालाई आकर्षित गर्न ‘डिजिटल नेपाल’ र ‘स्टार्टअप नेपाल’ जस्ता अभियान सञ्चालन गर्न सकिन्छ । भारतमा भाजपाले युवा रोजगारीका लागि स्टार्टअप इकोसिस्टम विकास गर्‍यो । नेपालका नयाँ दलहरूले पनि विदेशमा पलायन भइरहेका युवाहरूलाई स्वदेशमै अवसर सिर्जना गर्ने ठोस कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ । कृषि, पर्यटन, प्रविधि र निर्माण क्षेत्रमा रोजगारी सृजना गर्ने योजनाहरू ल्याउनु महत्त्वपूर्ण हुनेछ ।

भाजपाको सफलता शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा पनि देखिन्छ । भारतमा सरकारी विद्यालय सुधार्न र आयुषमान भारत योजना ल्याएर जनताको आधारभूत आवश्यकतामा ध्यान दिइएको थियो । नेपालमा पनि नयाँ दलहरूले जनतासँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध बनाउन शिक्षा र स्वास्थ्य सुधारलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । नेपालले आफ्नो राष्ट्रिय सुरक्षालाई व्यवस्थित गर्दै विदेशी सम्बन्धहरूलाई सन्तुलित बनाउनु पर्छ । चीन र भारतसँग कूटनीतिक हिसाबले सन्तुलित सम्बन्ध राख्दै अन्तर्राष्ट्रिय लगानी भित्र्याउने स्पष्ट योजना बनाउनुपर्ने हुन्छ ।

नेपालका नयाँ राजनीतिक शक्तिहरूले भाजपाको रणनीति बुझेर राष्ट्रियता र विकासबीचको सन्तुलन कायम गर्दै दीर्घकालीन योजना बनाउन सक्दछन् । केवल आदर्शवादी नाराहरूले मात्र परिवर्तन सम्भव हुँदैन, त्यसलाई व्यवहारिक नीति तथा योजनासँग जोड्न सकिएमा मात्रै जनताले विश्वास गर्नेछन् । सो गर्न सकेको खण्डमा नेपालका वैकल्पिक तथा मूलधारका राजनीतिक शक्तिहरूले राष्ट्रियता र आर्थिक विकासको मिश्रणलाई बलियो बनाउँदै स्पष्ट दृष्टिकोण र नीति लिएर अगाडि बढ्न सकेमा मात्र दीर्घकालीन सफलता हासिल गर्न सक्नेछन् ।

नेपालमा नयाँ राजनीतिक युगको आरम्भ

नेपालका नयाँ राजनीतिक दलहरू अहिले ऐतिहासिक मोडमा उभिएका छन् । विश्वव्यापी रूपमा राजनीतिक परिवर्तनहरूलाई हेर्दा नेपालमा पनि परम्परागत दलहरूप्रति असन्तोष बढ्दै गएको छ, जसले नयाँ शक्ति उदय गर्ने अवसर प्रदान गरेको छ, तर अवसरको सदुपयोग गर्न सक्षम रणनीति अपनाउन नसक्ने हो भने यी दलहरू पनि अल्पायुमै इतिहास बन्न सक्छन् । भारतमा आम आदमी पार्टीले सशक्त उदय गरेको भए तापनि पार्टीभित्रको अस्थिरता, अतिवादी नाराहरू र कार्यान्वयनको अभावले गर्दा त्यो लोकप्रियता टिकाइराख्न सकेन । यसको विपरीत भारतीय जनता पार्टीले राष्ट्रवाद, विकास र संगठनात्मक सुदृढीकरणको संयोजन गर्दै निरन्तर सशक्तीकरण गरिरह्यो । यी दुई उदाहरणबाट नेपालका नयाँ राजनीतिक शक्तिहरूले धेरै विषयमा सिक्न सक्छन् ।

अबको नेपाललाई नयाँ विचारधाराको मात्र होइन, व्यवहारिक नीति र समावेशी नेतृत्वको आवश्यकता छ । यस बाटोमा अघि बढ्ने दलहरूमात्र दीर्घकालीन रूपमा सफल हुन सक्छन् ।

नेपालका नयाँ राजनीतिक शक्तिहरूले स्पष्ट दृष्टिकोण भएका निर्णय क्षमता बलियो भएका र जनता तथा कार्यकर्ताबीच प्रेरणा दिने नेताहरू अगाडि सार्नुपर्छ । नेतृत्व अस्थिर हुने, विभिन्न गुट-उपगुटमा विभाजित हुने वा निर्णय प्रक्रियामा ढिलाइ हुने अवस्था आयो भने पार्टीभित्र नै अस्थिरता आउँछ । भारतीय राजनीतिमा नरेन्द्र मोदीको नेतृत्व भाजपाका लागि टर्निङ प्वाइन्ट बन्यो । उनले आफ्नो पार्टीलाई अनुशासित बनाए, स्पष्ट नीतिगत प्राथमिकता दिएर रणनीतिक रूपमा प्रचार अभियान सञ्चालन गरे । नेपालमा पनि यदि नयाँ दलहरूले आफ्नो नेतृत्वलाई एकीकृत गर्न सकेनन् भने तिनीहरू दीर्घकालीन रूपमा टिक्न गाह्रो हुन्छ ।

जनताले आदर्श नाराभन्दा व्यवहारिक समाधान खोजिरहेका हुन्छन् । नेपालका नयाँ राजनीतिक दलहरूले शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधार विकास, रोजगारी सिर्जना, भ्रष्टाचार नियन्त्रण र सुशासनका लागि स्पष्ट र कार्यान्वयन गर्न सकिने नीति ल्याउन आवश्यक छ । नेपालका नयाँ दलहरूले कार्यान्वयन योग्य योजनाहरू ल्याउनुपर्छ । उदाहरणका लागिः स्थानीय उद्योगहरूलाई प्रवर्द्धन गर्ने, प्राविधिक शिक्षा सुधार्ने र प्रविधि क्षेत्रमा लगानी बढाउने कार्यक्रम ल्याउन सकिन्छ ।

राजनीति केवल नाराको खेल होइन, जसका लागि रणनीतिक गठबन्धन र दीर्घकालीन सोच आवश्यक हुन्छ । नेपालमा वैकल्पिक दलहरू टुक्राटुक्रा भएर अगाडि बढ्नुभन्दा साझा लक्ष्यहरूमा आधारित सहकार्य गर्न आवश्यक छ । भाजपाले विभिन्न क्षेत्रीय दलहरूसँग रणनीतिक गठबन्धन गर्दै आफ्नो प्रभाव बढायो । नेपालमा पनि नयाँ राजनीतिक शक्तिहरूले विचार मिल्ने साना दलहरूसँग सहकार्य गरेर सरकारमा प्रभावशाली भूमिका खेल्नसक्छन् ।

भाजपाको अर्को महत्वपूर्ण सफलता भनेको उसको सशक्त संगठन र डिजिटल रणनीति हो । पार्टीले देशभर बलियो संगठनात्मक संरचना बनायो, जसले गर्दा चुनावको समयमा ठूलो संख्यामा कार्यकर्ताहरू परिचालन गर्न सफल रह्यो । नेपालका नयाँ दलहरूले पनि संगठन निर्माणलाई पहिलो प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । त्यसका लागि पार्टी सदस्यहरूलाई प्रशिक्षण दिने कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्छ । डिजिटल प्लेटफर्महरू प्रयोग गरेर जनताको समस्यासँग प्रत्यक्ष जोडिनुपर्छ । सामाजिक सञ्जाल र प्रविधिलाई प्रयोग गरेर राजनीतिक अभियान सञ्चालन गर्नुपर्छ ।

नेपालको जनसंख्या युवामुखी छ, तर वर्तमान राजनीतिक दलहरूले युवा शक्तिलाई समेट्न सकेका छैनन् । नयाँ दलहरूले युवालाई प्राथमिकता दिने नीति ल्याएर उनीहरूको आकांक्षालाई सम्बोधन गर्न सक्छन् । भाजपाको विकसित भारत अभियान, स्टार्टअप प्रवर्द्धन र डिजिटल अवसरहरूको सिर्जनाले युवा मतदातालाई आकर्षित गर्‍यो । नेपालका नयाँ दलहरूले २०८४ मा पहिलो पटक भोट गर्ने ३३ लाख ४३ हजार ८१ युवालाई समेट्न डिजिटल नेपाल, नवप्रवर्तन प्रवर्द्धन र उद्यमशीलता विकासमा लगानी बढाउनुपर्छ । नेपालका नयाँ राजनीतिक दलहरू अहिलेमात्र आफ्नो भविष्य निर्माण गर्ने अवसर नभई देशको राजनीतिक भविष्य परिवर्तन गर्ने चुनौती पनि सामना गरिरहेका छन् ।

भाजपाको पुनरुत्थान र आम आदमी पार्टीको उतारचढावबाट सिक्दै नेपालका नयाँ पुराना दलहरूले रणनीतिक सोच, सशक्त संगठन, स्पष्ट नीतिर डिजिटल सशक्तीकरणमार्फत आफ्नो प्रभाव विस्तार गर्न सक्छन् । यदि तिनीहरूका नारा केवल नारामा सीमित भए भने जनताको विश्वास गुम्नेछ । अबको नेपाललाई नयाँ विचारधाराको मात्र होइन, व्यवहारिक नीति र समावेशी नेतृत्वको आवश्यकता छ । यस बाटोमा अघि बढ्ने दलहरूमात्र दीर्घकालीन रूपमा सफल हुन सक्छन् ।