गैरकानुनी रूपमा अमेजन र नेटफ्लिक्सका ‘गिफ्ट कार्ड’ बेच्दै दराज

काठमाडौं । नेपालको अनलाइन बजारमा लोकप्रिय ई–कमर्श कम्पनी ‘दराज’ले आफ्नो प्लेटफर्मबाट ‘अवैध’ सामग्रीहरूको व्यापार गरिरहेको पाइएको छ । नेपालमा ‘नेटफ्लिक्स’, ‘अमेजन प्राइम भिडियो’ लगायतका भिडियो कन्टेन्ट प्लेटफर्महरू उपलब्ध छैनन् ।

तर, अहिले दराजको वेबसाइटमा भारत, अमेरिका, क्यानडा तथा युरोपेली देशबाट रजिस्टर भएका ‘गिफ्ट कार्ड’हरूको पनि खुलेआम व्यापार भइरहेको स्पष्ट देखिन्छ ।

यो हेर्नुहोस्…

‘गिफ्ट कार्ड’ भनेको के हो ?

‘गिफ्टकार्ड’ भनेको सामान्य हामीले रिचार्ज कार्ड किने जस्तै हो । दराजमा राखिएको कुनै एउटा ‘गिफ्ट कार्ड’ खरिद गर्नु भनेको फोनको रिचार्ज कार्डको पिन नम्बर किने जस्तै हो ।

तपाईँले यसरी गिफ्ट कार्ड किनिसकेपछि विक्रेताले तपाईँलाई एउटा कोड दिन्छन् । र, त्यो कोड ‘रिडिम’ गर्नका लागि नेटफ्लिक्स उपलब्ध देशबाट नयाँ अकाउन्ट खोल्नुपर्छ ।

“नेपालबाट त्यो प्रक्रिया उपलब्ध नहुने भएकाले ‘भर्चुअल पाइभेट नेटवर्क’ (भिपिएन)को प्रयोग गरेर मात्रै गर्न सकिन्छ’ यहि व्यवसायमा संलग्न एक व्यक्तिले भने “नेपालमा अहिले अमेरिकी डलर, युरो र भारतीय रूपैयाँ सपोर्ट गर्ने गिफ्टकार्डहरू बिक्री वितरण भइरहेका छन् । र, त्यसका लागि ‘हुन्डी’, अनलाइन ट्रान्जेक्सन जस्ता माध्यमबाट दिनहुँ पैसा बाहिर गइरहेको छ ।”

कसले गर्छन् व्यापार ?

‘भर्चुअल गिफ्ट कार्ड नेपाल’ नामको फेसबुक पेज बनाएर यसको बिक्री गरिहेका एक व्यक्तिले ‘युरो कार्ड’ मात्रै उपलब्ध भएको बताए ।
उनले भने–१५,२५ र ५० युरोका अकाउन्टहरू उपलब्ध छन्, र क्रमश ती अकाउन्टको मुल्य २ हजार ७ सय २०, ४ हजार ५ सय २० र ९ हजार ५० रूपैयाँ पर्छ ।

तर, ती अकाउन्ट आफूले कसरी ल्याएको भन्नेबारे केही पनि जानकारी नभएको भन्दै उनी पन्छिए । यो एउटा उदाहरणमात्र हो । यस्ता सयौं विज्ञापनहरू अहिले सामाजिक सञ्जाल र इन्टरनेटमा छरपस्ट छन् ।

यसरी सामाजिक सञ्जाल र इन्टरनेटमा देखिएका विज्ञापनले लोभिएको दराजले पनि आफ्नो प्लेटफर्मबाट यसको खुलेआम बिक्री वितरण गरिहेको छ ।

के यो वैधानिक हो ?

सामान्यतया नेपालमा उपलब्ध नै नभएको सेवा गैर कानुनी माध्यमबाट ल्याएर वितरण गर्न खोज्नु भनेको अवैध कार्य हो ।

“यस्तो काम विदेशमा बस्ने नेपाली साथी तथा आफन्तको माध्यमबाट हुने गरेका छन् ,” सूचना तथा प्रविधि विभागका निर्देशक लोकराज शर्माले नेपाल प्रेससँग भने, “त्यो त वैधानिक माध्यम भएन ।”

कुनै पनि देशमा उपलब्ध नभएका कुराको ‘थर्डपार्टी’ माध्यमबाट बिक्री वितरण गर्नु कानुनको पूर्ण रूपमा अवहेलना हुने साइबर इन्टरनेट अधिकारको क्षेत्रमा क्रियाशील अधिवक्ता बाबुराम अर्याल बताउँछन् ।

“दराजले नेपालमा डलरबाट कारोबार गर्न पाएन, नेटफ्लिक्सलाई डलरमा भुक्तानी गर्नुपर्छ । र, नेपालबाट भुक्तानी गर्न सक्दैन, ” अधिवक्ता अर्यालले भने, “त्यसो हुँदा उसले ‘थर्डपार्टी’ देशबाट भुक्तानी गर्नुपर्यो । त्यसैले सेवा यहाँ दिने र भुक्तानी ‘थर्डपार्टी’ देशहरूबाट लिनु भनेको कानुनको उल्लंघन गर्नु हो ।”

गैर जिम्मेवार दराज

हुनत, दराज आफैँले सामान बेच्ने होइन । तर, प्लेटफर्म दराजको प्रयोग भएकाले यसको जिम्मेवारी र जवाफ पनि दराजसँग हुनुपर्ने अधिवक्ता अर्यालले बताए । “दराजलाई नेपालको कानुनमा के छ भन्ने कुरा थाहा हुनुपर्छ,” उनले भने, “नेपालको कानुनअनुसार नै ‘गाइड’ हुनुपर्ने दराजको दायित्व हो ।”

तर, यसबारे जानकार भएर जिम्मेवारी निर्वाह गर्नुको सट्टा दराज यी गैर कानुनी व्यापारबाट आएको नाफा हेरेर मख्ख बसेको देखिन्छ । किनभने, अमेजन प्राइम भिडियो र नेटफ्लिक्स ‘गिफ्टकार्ड’का विज्ञापन दराजको वेबसाइट अहिले पनि भेटिन्छ ।

यसबारेमा दराजको धारणा बुझ्न खोज्दा उक्त कम्पनीका मार्केटिङ प्रमुख सलिना नकर्मीले आफूले यसबारे बोल्न नमिल्ने भन्दै इमेलको बाटो देखाएर आफू तर्किइन् ।